Opinion
Lo chat rostit (I)
En Extrèm Orient es costumièr de manjar de carn de gos, mas en cò nòstre ai pas coneissença que siá jamai arribada tala causa, se foguèt pas en temps de famina, e alavetz sabi pas tanpauc. Per contra, de cat, sembla que n’avèm totjorn manjat, malgrat que nos cal dire qu’es pas estat jamai una manja abituala. Ne manjavan pauc de mond e lo consum èra, çò poiriam dire, esporadic, que la màger part de la populacion ne tastava pas jamai. Mas, de tot biais, ne manjàvem, aquò es un fach plan certan, e o fasiam de còps per gost, èra pas totjorn per besonh. D’efièch, dins lo Libre del coch del Mèstre Robert, publicat en 1520, i a una recèpta de cat rostit que s’aprestava a l’ast e s’assasonava, a taula, amb d’alhòli, e nos cal prene en compte qu’èra un libre de recèptas que deviá rebatre los gostes de la noblesa, per çò que Sénher Robèrt èra cosinièr del rei Ferdinand de Nàpols e enlai anam pas trapar la cosina de la gent paura o necessitosa, qu’aquelas gents sabián pas legir. E ben, es un animal coma un autre e, de còps, tombava dins la caçairòla.
Mai modèrnament, Blasco Ibáñez ne parla dins Cañas y barro[1], dins un capítol ont la barca encargada del corrièr transportava un ponhat de gents, nativas e forestièras, d’El Palmar estant fins a l’embarcador d’El Saler; pendent que la barca va pel canal los naturals parlan de las qualitats culinàrias dels rats, de las sèrps e los cats, davant lo fàstic dels forestièrs:
Joan Fuster, qu’èra de Sueca, comenta dins L’Albufera de València las linhas que venèm de traduire:
La costuma èra generala, non solament valenciana, e a Barcelona d’unes se consagravan a los caçar per carrièras. Joan Amades ne parla dins Costums i creences:
Mai modèrnament, Blasco Ibáñez ne parla dins Cañas y barro[1], dins un capítol ont la barca encargada del corrièr transportava un ponhat de gents, nativas e forestièras, d’El Palmar estant fins a l’embarcador d’El Saler; pendent que la barca va pel canal los naturals parlan de las qualitats culinàrias dels rats, de las sèrps e los cats, davant lo fàstic dels forestièrs:
La convèrsa s’animèt. Las demostracions de repugnància dels estrangièrs servissián a enardir los de l’Albufera. L’aviliment fisic de las gents lacustras, la misèria d’un pòble privat de carn, que coneis pas mai de bovina qu’aquela que vei córrer de luènh per la devesa e viu condemnat tota la vida a manjar d’anguilas e de peis de fanga, se manifestava amb vantatge, amb lo desir evident d’estonar los estrangièrs tot exaltant la bravesa de lors estomacs. Las femnas enumeraven las excelléncias del rat dins lo ris de la padena; n’i aviá que n’avián manjats sens o saber, e èran estats estonats de la sabor d’una carn desconeguda. D’autres se remembravan los ragosts de sèrp, en tot ponderant las rondèlas blancas e doças, melhoras que las de l’anguila, e lo barquièr sens aurelhas trenquèt lo silenci qu’aviá mantengut long del viatge per recordar una catòta tot just catada que s’èra manjat amb los amics a la tavèrna de Canyamel, aprestada per un marinièr que, après aver percorregut mièg Mond, aviá de mans d’argent per aqueles fricòts.
Joan Fuster, qu’èra de Sueca, comenta dins L’Albufera de València las linhas que venèm de traduire:
Blasco Ibáñez aviá la costuma d’abusar de la truculéncia dins sos romans. Ça que la, se cal avançar a dire, que, per çò d’aqueste menut, foguèt d’una fidelitat notariala.
Supausi que lo lector de bona familha, sortit del camin quitranat, sentirà lo suslèu davant aquela lista de plats. Se que non, va rufar lo nas amb aprension. Menudalhas. En aqueste Mond, tot es relatiu. Rats, sèrps, cats: perqué pas? Afortirai pas, Dieu me’n garde, que la carn de rat siá mai bona que la de faisan, o que la sèrp siá mai gostosa que lo salmon, ni qu’una cuèissa de cat se pòsca comparar a una cuèissa de tesson ni quitament a un modèst pè de pòrc. Mas cadun se petaça coma pòt, e l’abituda redimís quina deficiéncia que siá.
Supausi que lo lector de bona familha, sortit del camin quitranat, sentirà lo suslèu davant aquela lista de plats. Se que non, va rufar lo nas amb aprension. Menudalhas. En aqueste Mond, tot es relatiu. Rats, sèrps, cats: perqué pas? Afortirai pas, Dieu me’n garde, que la carn de rat siá mai bona que la de faisan, o que la sèrp siá mai gostosa que lo salmon, ni qu’una cuèissa de cat se pòsca comparar a una cuèissa de tesson ni quitament a un modèst pè de pòrc. Mas cadun se petaça coma pòt, e l’abituda redimís quina deficiéncia que siá.
La costuma èra generala, non solament valenciana, e a Barcelona d’unes se consagravan a los caçar per carrièras. Joan Amades ne parla dins Costums i creences:
En Vador de les oques. Balajaire que menava una còla d’abelits qu’avián per devisa de far de vespralhs, almens un cada dimenge, que i èra obligat de manjar de carn sens que costèsse res. Vador se consagrava a prene d’aucas dels òrts dels environs de la vila, e tantas ne prenguèt que los ortolans refusèron d’aver aquel aujam per las aver pas d’elevar per Vador e sa còla. Coma trobavan pas cap d’auca, un jorn tuèron un caton, e lo trobèron tan bon que la còla lo preferiguèt a las aucas; se consagrèron a la caça de cats tan insistentament que faguèron davalar notablament la populacion felina de la vila. En 1856, l’imatgièr Joan Llorens publiquèt un roman entitolat Cançó d’en Vador de les oques, amb un dessenh d’en Noguera en entèsta que i figura una scèna de caça de cats.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#3 Bona tarda, Sr Valadier. Gràcies pel seu comentari.
El costum que esmenta vosté encara és vigent (o ho era fins no fa gaire) en algunes Valls Occitanes, i en parlem a l'article final de la sèrie.
E ben, que minjarian pas los uman... pfff fau dire que son capables de se minjar entre ilhs, ba, an mas minjar lors mòrts si vòlen tant de charn frescha fuec de diu!!! Los umans son daus verais babauds.
Dins lo vilatge lombard de mos grands, abans la guęrra de 14, las familhas gardavan los cats a l'ostal per la velha de nadal, que los conscrits fasián de "polent con gat", de la polenta al cat, qu'aviàn pas pro de moneda per comprar de conilh.
#1
Tiò, es plan bon le gat quand es plan bolegat. Mas non serà pas tan bon lo cat quand siá ben bolegat. Vertat de Grisòlas non es vertat de Montpesat!
Se conta l'istòria de qualqu'un qu'aviá dit a un vesin : « Te farai manjar de gat !
— Non, m'i prendràs pas ! »
Un jorn, convidèt lo vesin a manjar un conilh en salsa. E remenava la salsa en diguent :
« Es plan melhor quand es plan bolegat ! òc, plan bon le gat ! »
Quand l'autre se perlupèt los pòts a la fin del repais, li demandèt :
« Alara, aquel gat, èra bon ?
— Mas èra de lapin, non ?
— Escotas pas res, te l'ai dit : plan bon le gat ! »
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari