Opinion
Lo chat rostit (e III)
Bon. Joan Amades, ara dins lo Costumari català, ditz que sus la Tèrra Nauta[1], après las segasons, lo jovent d’en pertot de la comarca s’amassavan al santuari de la Maire de Dieu de la Fontcalda e fasián ailà de jòcs divèrses:
Los gitanos sembla de n’aver tanben manjat, dins d’ostals de fòrça besonh, e los agradava quitament la pèl, passada pel fuòc. Dins lo libre Els gitanos catalans de França, d’Eugeni Casanova, i a un gitano de Montalban (Bas Carcin), mas nascut a Tremp (Palhars Jusan), que ditz aquò:
Es çò que i a, per çò qu’es dels Païses Catalans. Ara ne manjam pas pus, de cats, segurament per çò que n’i a pas de besonh. E en Occitània arriba parièr, amb una excepcion: las Valadas. Es totjorn estada una region fòrça paura, son de vals fòrça frejas e costudas (e tanben fòrça polidas e plan conservadas), malgrat qu’a mièg sègle passat comencèsson de cambiar las causas e qu’ara lo nivèl de vida siá similar al dels parçans vesins, ja i a longtemps que degun i patís pas la talent, mas abans i aviá agut la costuma de manjar de cat, e i aviá quitament una data obligatòria: la nuèch de Nadal, ont aquel animalet èra l’ingredient principal del repais que l’aprestava lo jovent a la sortida de la messa de mièjanuèch. Dins lo libre Mac de pan, de Fulvio Basteris e Beppe Garnerone, un òme de Sant Pèire (Val Varacha) ne conta las circonstàncias:
Manjavan non solament de cat per Nadal, o fasián tanben en d’autras escasenças, los joves e totes, mas semblariá que la costuma se foguèsse perduda o gaireben. Puèi que ne sèm pas segurs, ne contarem la recèpta qu’i emplegavan, concretament la qu’apareis dins lo libre mençonat. Lo plat es tipic dels parçans centrals: la Val Varacha, la Val Maira e la Val Grana. Es en realitat un fricòt, per çò que la carn deu bolhir, mas lo fach es que li dison chat rostit, saique per çò que, a la tota debuta, o cal saurengar o rostir.
Chat rostit
Foguèt tanben costuma qu’una còla portèsse un cat, que penjavan cap per aval suspendut per una còrda traversièra entre dos arbres. La fadrinalha, amb lo braç nud, passava en corrent pel dejós de la bestiòla e li garçavan de còps de ponh amb l’idèa de lo tuar. La tantara durava fins qu’o capitèsson; lo que l’aviá tuat veniá lo propietari del cat, que se manjava amb los de la còla de son vilatge. Èra frequent que la còla qu’aviá portat lo cat vegèsse amb desgost que finiguèsse que lo mangèsse una autra, e qu’ensagèsse de lo recuperar costèsse que costèsse. Aquelas espotidas avián entraïnat de riòtas plan fòrtas qu’avián fach estralh demest lo jovent, ja pro capolat per las escarraunhadas del gat, fins al ponch que las autoritats lor calguèt privar aquelas expansions.
Los gitanos sembla de n’aver tanben manjat, dins d’ostals de fòrça besonh, e los agradava quitament la pèl, passada pel fuòc. Dins lo libre Els gitanos catalans de França, d’Eugeni Casanova, i a un gitano de Montalban (Bas Carcin), mas nascut a Tremp (Palhars Jusan), que ditz aquò:
—Oi! N’i aviá que manjavan de cats, e èran arribats de manjar de can. I aviá d’especialistas que los sabián tuar, los cats, lor torcián lo còl, los espelavan coma s’èra de conilh e lo cosinavan. La pèl, la getavan al fuòc, la rasclavan: se disiá la mortxí. La rasclavan per li traire los pels, e disián que del cat èra çò melhor.
Es çò que i a, per çò qu’es dels Païses Catalans. Ara ne manjam pas pus, de cats, segurament per çò que n’i a pas de besonh. E en Occitània arriba parièr, amb una excepcion: las Valadas. Es totjorn estada una region fòrça paura, son de vals fòrça frejas e costudas (e tanben fòrça polidas e plan conservadas), malgrat qu’a mièg sègle passat comencèsson de cambiar las causas e qu’ara lo nivèl de vida siá similar al dels parçans vesins, ja i a longtemps que degun i patís pas la talent, mas abans i aviá agut la costuma de manjar de cat, e i aviá quitament una data obligatòria: la nuèch de Nadal, ont aquel animalet èra l’ingredient principal del repais que l’aprestava lo jovent a la sortida de la messa de mièjanuèch. Dins lo libre Mac de pan, de Fulvio Basteris e Beppe Garnerone, un òme de Sant Pèire (Val Varacha) ne conta las circonstàncias:
Nadal èra la fèsta mai gròssa, venián totes a la messa de mièjanuèch, quitament las gents dels masatges. I davalavan totes. Aprèp la messa, los joves se retrobavan e, de còps, manjavan un cat, que benlèu avián pogut trapar per ailà. Benlèu qualqu’un podiá manjar un conilh, qu’aviá crompat abans, mas lo plat principal èra lo cat. Lo panavan (o avián pensat abans), l’agantavan, l’espelavan, lo congelavan e, aquela nuèch, lo metián dins la bronza [ola de bronze] e lo manjavan, tanlèu bolhit. Lo jorn de Nadal i aviá tanben las raviòlas.
Manjavan non solament de cat per Nadal, o fasián tanben en d’autras escasenças, los joves e totes, mas semblariá que la costuma se foguèsse perduda o gaireben. Puèi que ne sèm pas segurs, ne contarem la recèpta qu’i emplegavan, concretament la qu’apareis dins lo libre mençonat. Lo plat es tipic dels parçans centrals: la Val Varacha, la Val Maira e la Val Grana. Es en realitat un fricòt, per çò que la carn deu bolhir, mas lo fach es que li dison chat rostit, saique per çò que, a la tota debuta, o cal saurengar o rostir.
Chat rostit
Ingredients: 1 cat, 2 cebas, 3 carròtas, 2 ramas d’api, alhs, vin blanc, romanin, pebre, burre e sal.
Preparacion: d’en primièr talharem al cat lo cap, las pautas e la coa, l’escorjarem, l’estriparem e lo talhonarem. En acabant pelarem e chaplarem la ceba e mièja dotzena d’alhs. En seguida coparem las carròtas en rondèlas. Puèi botarem un bocin de burre dins un pairòl e lo daissarem sul fuòc, pas gaire fòrt. Quand l’òli serà caud i botarem lo cat e lo saurengarem. Lo remenarem de còp en còp amb lo culhièr de fusta, lo virarem per que se faga per totes los costats e, quand serà leugièrament rossit, lo trairem e lo reservarem. Après i botarem los alhs e la ceba e o saurengarem tanben. Rebaissarem un pauc la flama, o remenarem de quora en quora, i apondrem las carròtas e, abans que prenga de color, i tornarem metre la carn, i apondrem las ramas d’api e mièja botelha de vin, o cobrirem d’aiga e farem montar lo fuòc. Salarem e pebrarem e, lo bolh pres, rebaissarem la flama e o daissarem bolhir a fuòc doç. De còp en còp i apondrem un pauc d’aiga bolhenta, se cal. Al cap d’una ora o ora e mièja o trairem e o servirem.
Variantas: i podèm apondre qualque brin de ferigola o un parelh de fuèlhas de laurièr. D’unes i saurengan una lesca de carnsalada (abocinada). O podèm far amb de vin negre.
Preparacion: d’en primièr talharem al cat lo cap, las pautas e la coa, l’escorjarem, l’estriparem e lo talhonarem. En acabant pelarem e chaplarem la ceba e mièja dotzena d’alhs. En seguida coparem las carròtas en rondèlas. Puèi botarem un bocin de burre dins un pairòl e lo daissarem sul fuòc, pas gaire fòrt. Quand l’òli serà caud i botarem lo cat e lo saurengarem. Lo remenarem de còp en còp amb lo culhièr de fusta, lo virarem per que se faga per totes los costats e, quand serà leugièrament rossit, lo trairem e lo reservarem. Après i botarem los alhs e la ceba e o saurengarem tanben. Rebaissarem un pauc la flama, o remenarem de quora en quora, i apondrem las carròtas e, abans que prenga de color, i tornarem metre la carn, i apondrem las ramas d’api e mièja botelha de vin, o cobrirem d’aiga e farem montar lo fuòc. Salarem e pebrarem e, lo bolh pres, rebaissarem la flama e o daissarem bolhir a fuòc doç. De còp en còp i apondrem un pauc d’aiga bolhenta, se cal. Al cap d’una ora o ora e mièja o trairem e o servirem.
Variantas: i podèm apondre qualque brin de ferigola o un parelh de fuèlhas de laurièr. D’unes i saurengan una lesca de carnsalada (abocinada). O podèm far amb de vin negre.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari