Uei que’vs prepausi un article en tres partidas qui tocarà brèument a quauques aspèctes de la situacion lingüistica dens l’Empèri roman.
 
Per çò qui ei de las lengas de poder, aquera situacion n’èra pas marcada per la dominacion deu sol latin, la lenga deus vencedors. Lo grèc qu’èra la lenga de la gran cultura entà las classas superioras de Roma, mes qu’èra tanben la principau lenga de comunicacion d’aqueras classas en tota la partida orientau de l’Empèri, dens los territòris conquesits per Alexandre lo Gran au sègle IV^au a. C. Que cau soslinhar que las vilas d’Orient avèn conservat, en generau, au sen de l’Empèri, las lors institucions municipaus, e atau, se lo latin èra la lenga oficiau de l’Estat roman, lo grèc qu’èra lenga oficiau au nivèu locau, de Pergam en Asia menora a Alexandria d’Egipte, en passant per Antioquia de Siria e Gaza, shens desbrombar, de segur, las ciutats de la Grècia medisha; qu’èra tanben la lenga deus escambis e la lenga de la literatura: la literatura grèca que continuè d’existir devath la dominacion romana, e se n’avè pas mei lo prestigi de l’epòca classica, que dé totun enqüèra quauques grans òbras com las de Lucian de Samosata o lo roman Dafnis e Cloè de Longus, lo prototipe deu roman pastorau.
 
Practicant ua politica qui diserem uei lo dia d’integracion, los romans pòc a pòc qu’autrejavan l’estatut de ciutadan roman aus ancians vençuts, e shens dobte aquò que permetó la difusion de la lenga latina e de las mors romanas en Occident, e atau medish de la lenga grèca e de las mors ellenicas en Orient. Mes aquò ne vòu pas díser que las lengas deus pòbles vençuts e desparescossen rapidament, ni que lo lor recul estosse linear.
 
A la fin deu sègle II^au e dens los prumèrs decennis deu sègle III^au, l’Empèri mantun còp qu’avó a combàter los barbars. Aqueras guèrras que causèn un sarròt de pilhatges, la devastacion de províncias sanceras e ua grèu crisi economica e sociau, e aqueras dificultats patidas per l’Empèri que causèn un gran amalaisèr dens las poblacions. Dens aqueth contèxte, qu’aparí ua renaishença de las lengas e, per delà las lengas, de las identitats provinciaus, refugis contra l’incertitud deus temps; mei qu’aquò, a bèths còps que s’i pòt parlar d’ua forma de “nacionalisme”.
 
Aquera renaishença de las lengas provinciaus n’avó pas las medishas caracteristicas en Occident e en Orient. Prumèr, lo celtic, màger lenga d’Occident, parlat de la Bretanha a ua partida de l’Espanha en passant per Gàllia, n’avè pas nada tradicion escriuta: los druidas que transmetèn lo lor saber oraument. Per’mor d’aquò que i a pòc d’indicis qui amuishen ua renaishença celtica, mes que n’i a: que son lo tornar taus noms celtics entà aperar los mainatges, qui’s constata dens las inscripcions, e l’abandon deus noms romans de mei d’ua vila, qui recupèran lo lor nom celtic. Atau, Julia Equestris – vila fondada per Cesar – que torna estar Noviodunum (uei lo dia Nyon, en Soïssa), mentre qu’Augustoritum (“lo guad d’August”) e càmbia de nom entà recéber lo deu pòble celtic de la region, los Lemoviç (uei lo dia qu’ei Limòtges).
 
Qu’ei dificile d’aver informacions mei precisas sus la renaishença deu celtic. Çò de segur qu’ei que lo celtic de Gàllia n’ei pas lo davancèr dirècte deu breton. Aqueste qu’estó portat de la Bretanha romana (la Gran Bretanha de uei lo dia) per envadidors (o refugiats) arribats a la fin deu sègle V^au, qui huegèn, per eths, las invasions germanicas.
 
 
 
 
 

---

La setmana qui vien: lo cas de l’aquitanic