La psicològa americana Melanie Joy a establit lo concepte de carnisme dins un obratge d’importància: “Perqué aimam los chens, minjam dau ganhon e nos vestissem de vacha[1]?” (Why we love dogs, eat pigs and wear cows). Lo carnisme, qu’es l’ideologia que fai que trobam normau, naturau e necessari de minjar de la charn e d’autres produchs animaus. La particularitat d’aquela ideologia, qu’es que se presenta jamai coma una ideologia. Se presenta coma una evidéncia. Demandan a un vegetarian o a una vegana perqué es vengut vegetarian o vegana. Aquela question presupausa qu’aqueu vegetarian o vegana a degut trobar de las rasons ideologicas o ben de santat per arrestar de minjar de la charn; dau temps que lo minjaire de charn se demanda pas perqué contunha a minjar de la charn, e, pasmens, es espaventat fàcia aus imatges d’un tuador o d’un elevatge industriau. Qu’es aquí qu’interven lo carnisme: legitimar la consomacion de charn e de produchs animaus, e far se tàiser las credadas de nòstra pròpra consciéncia quand nos avisam dau sòrt que los umans reservan aus animaus.
 
La consomacion de charn e d’autres produchs animaus es normala. Tot lo monde minjan de la charn, qu’es dins l’òrdre de las chausas. Vòstres parents minjan de la charn, vòstres grands minjan de la charn, vòstres reirs-grands minjan de la charn. Los que minjan pas de charn son daus marginaus, daus hippies, daus hipsters a la mòda desconnectats de las vertadieras gents, daus drogats, daus tatoats qu’eissaian de se carrar. Seriosament, avem totjorn minjat de la charn. Perqué ne’n minjariatz pas de la charn e daus produchs animaus? Tobias Leenaert, ancian president de l’associacion vegetariana belja EVA e autor de The Vegan Strategist, disiá d’un biais pauc que pro despiechós: “La mai granda part de la gent minjan de la charn perque la mai granda part de la gent minjan de la charn.”
 
La consomacion de charn e d’autres produchs animaus es naturala, perque la predacion es un fenomen corrent dins la Natura. Lo leon minja l’antilòp, lo lop minja l’anheu, l’agla la marmòta. Dins la Natura, minjam o sem minjats. Assumissetz vòstre ròtle au som de la chadena alimentària: minjatz de la charn! I a malurosament una confusion entre çò naturau e çò justificat. Tot çò que se fai dins la Natura es pas justificat: sinon, deuriam caucionar lo viòl, l’infanticidi, los combats a mòrt e lo canibalisme. En mai, nos podem demandar çò que i a de naturau dins una barqueta de farcidura au supermerchat? Lo consomaire lambda contenta benleu son instint de chaçaire e de predator quand se lança sus la barqueta de farcidura e cors a la caissa per la paiar? Pasmens, l’imatge dau leon e dau lop an la vita dura dins la consciéncia dau minjaire de charn…
 
La consomacion de charn e daus autres produchs animaus es necessària. Quant de còps mos escolans m’an dich: “Anam murir si minjam pas de char?”. Minjar de la charn seriá una necessitat vitala. Qu’es necessari per la santat, mai los nutricionistas zo disen! Malurosament, maudespiech lo bon sens, contunham de nos alimentar de contra-vertats coma qué los vegans mancarián de proteïnas. Avem beu metre daus tableus nutricionaus davant los uelhs daus detractors dau veganisme onte se pòt veire totas las sorsas en abondància de proteïnas vegetalas: ren i fai. Lo carnisme pestela l’idea que la charn e los produchs animaus nos fan absoludament mestier per viure e èsser en bona santat, maugrat tots los problemas de santat causats per una consomacion de charn e de produchs animaus.
 
Mas lo carnisme es nonmàs una justificacion de la consomacion de charn e de produchs animaus emb los 3 N (normau, naturau e necessari). Lo carnisme chamnha nòstre biais de veire sus los animaus. Qu’es çò que Melanie Joy apela lo carnisme interiorizat. Si vesem l’animau coma un èsser conscient que ressent de las chausas, un èsser capable d’intelligéncia e d’engenh, èsser que ressent de l’afeccion, nos serà malaisat d’admetre coma un ben lo fach de lo tuar. Riscam de pas poder nos avisar dins un miralh. Qu’es perqué avem daus mejans psicologics de defensa que nos permeten de pas remetre en question lo mau que fasem o laissam far aus animaus emb l’espleitacion animala. Qu’es perqué avem tres mejans per nos emborniar completament sus l’individualitat e la consciéncia daus animaus qu’espleitam. Melania Joy los apela lo “trio cognitiu”: la reïficacion, la desindividualisacion e la dicotomizacion.
 
La reïficacion: “res” en latin vòu dire “chausa”. Reïficar, qu’es tresmudar en chausa. La reïficacion, qu’es lo procès emb lo quau vesem pus l’animau viu emb sa sensibilitat. Melanie Joy cita un obrier que descòpa de las charns dins un tuador qu’a entrevistat: “Dau mai vesetz quilhs anheus sens testa, dau mens los percebetz coma daus animaus, mas coma un produch emb lo quau trabalhatz[2]“. La lei considera los animaus coma daus bens mòbles, segur pas coma daus èssers conscients per los quaus avem daus devers inerents, e enguera mens coma daus subjectes de drech coma lo desirava lo filosòf dau drech daus animaus Tom Regan. L’elevatge industriau a butit quela logica de reïficacion d’aicí a son paroxisme: l’animau i es pus mas una unitat de produccion per lo profiech de l’industria.
 
La desindividualizacion: Qu’es la tendéncia a arrestar de veire un individú coma tau e de veire mas dins aquel individú las caracteristicas de son espècia. Quand pensam a un ganhon, vesem mas quauqua massa de charn emb un gost, pas l’individú emb sa personalitat pròpra. Tot lo monde saben que daus chats son mai fers que d’autres e refusan las aflatadas. Tots los proprietaris de chat saben que lor chat es unic. Ne’n vai parier per los ganhons, mas lo problema, qu’es qu’avem arrestat de veire l’individualitat e lo caracter daus ganhons. Imatginatz un moment que sus la barqueta de farcidura que crompam au supermerchat, indiquèssem lo nom de l’animau, son edat, sa data d’anniversari, sa fòto, çò qu’aimava far, jugar a la pauma, se permenar, córrer… Que mencionèssem lo nom de sos amics, etc… Probable qu’aquela barqueta de farcidura se vende pas plan dins aqueu supermerchat…
 
La dicotomizacion: crear doas categorias opausadas d’animaus, la prumiera compausada de nòstres companhons, los chats, los chens, los àmsters, e las autras categorias que podem espleitar e far sufrir joiosament. Per exemple, los concepts opausats de comestible/non-comestible. Lo ganhon es comestible, vòstre chen Rocky es pas comestible. Quò correspond a ren: podetz perfachament minjar vòstre chen Rocky. Au Vietnam e en China, minjam ben dau chen. Mas justament, avem un desgost prigond per aquela costuma alimentària. Nos sembla plan barbar de minjar dau chen. Balharem una qualitat d’intelligéncia au chen dau temps que lo ganhon serà vist coma neci; çò que los etològs contradisen, los ganhons son per de verai mai fins que los chens. Lo chat es pròpre dau temps que lo ganhon es maupròpre, alaidonc que los ganhons s’alacan dins la gaulha ren mas per eschivar de tròp chaufar: aquel animau pòt pas susar coma nosautres, los umans, zo fasem. Me sovene d’una amija que m’explicava que dins sa familha, balhavan daus numeros aus animaus qu’anavan minjar e daus noms aus animaus que servirián d’animaus de companhiá: la dicotomizacion per los noms e los numeros…
 
Emb aqueus tres processús psicologics de reïficacion, de desindividualizacion e de dicotomizacion, sem plan mai portats a consentir a l’espleitacion animala que, sinon, nos fariá òrre. Qu’es perqué qu’es important de compréner aqueus mecanismes si volem desjugar lo discors carnista dominant.