Los valencians fasèm de rises de totas las manièras imaginablas e, amb la quantitat de quilomètres de còstas a posita, lo ris de peis podiá pas mancar. Entre nosautres lo ris de peis es lo patrimòni exclusiu dels marins, que lo sòlon far ‘a banda’ o ‘junt’. L’arròs a banda es lo mai conegut e s’aprèsta amb de bolhon de peis, un peis que, après aver bolhit per far lo bolhon, se manja acompanhat de qualque salsa, del temps que per l’arròsjunt, aital coma ditz lo nom, lo peis deu bolhir jonch amb lo ris; en totes dos cases deu demorar eissut, coma la padena, e, per que siá bon, la nautor del ris deu pas passar lo travèrs de det e mièg. E, se se pòt, pas quitament un travèrs de det. Los pescadors lo fan amb los peisses qu’an pauc de valor al mercat mas que fan un bon bolhon, sustot los de ròca, e l’aprèstan rarament fòra de las barcas, perque quand arriban a l’ostal vòlon quicòm mai. S’agís segurament d’un ris fòrça ancian que segurament s’aprèsta dempuèi que s’entamenèt la cultura del ris dins las paluns, perque a bòrd de las barcas i pòt solament aver de produches que duran qualque temps sens se degalhar e als òmes de la mar aquela graminèa lor deguèt venir coma tombada del cèl, mas lo fach es qu’existís pas cap de papièr ont se’n meta la data de naissença; la soleta causa que ne podèm dire, malgrat que tanpauc o esclarzisca pas gaire, es que de la Plana Nauta cap al nòrd i a la costuma de l’acompanhar amb d’alhòli bòrd, qu’es un alhòli que s’es causit o gastat exprès, e aquel alhòli se tròba documentat dins Lo procés de les olives, poèma satiric e collectiu publicat a Valéncia en 1497; ne transcriurem un quatrin:
   
Çò segur es que los pescadors lo devián emplegar per assasonar lo peis, aital coma fan ara, mas del ris ne sabèm pas res, malgrat qu’es fòrça probable que tanben ne faguèsson per çò que lo ris èra ja en aquel periòde un aliment popular e en tèrra i aviá la costuma de far d’arròs al forn (ris al forn). Lo document mai vièlh qu’ai pogut trobar sus l’arròs a banda, ça que la, es de la fin del XIX. Adiós y ells... es una poesia satirica publicada dins lo setmanièr La Traca del 31 de genièr de 1892, que comenta la nòva de la mudacion d’un governador civil; ne copiarem una part:
   
Coma se pòt veire, fa mai de cent ans que l’aprestavan ja los restaurants del cap e casal[5], e aiçò vòl dire que sa reputacion aviá trespassat lo domeni de las vilas costièras e aviá conquistat las taulas, supausadament mai prestigiosas, de la restauracion publica. E se fasiá tanben dins los ostals particulars, que foguèsson o non de pescadors. Lo letrat Maties Ruiz i Esteve ganhèt lo 1910 los jòcs florals que convocava l’entitat valencianista Lo Rat Penat amb una rejoncha de poèmas que portava per títol Formigueta d’or, que ne transcriurai aquestes vèrses:
   
Mas lo ris a banda, coma totas las causas bonas e gostosas, i entend pas res a las frontièras administrativas e arriba pel nòrd fins al Garraf. E dins las illas Balearas tanben ne fan. Josep Pla ne parlèt en El que hem menjat e, segon çò que ne ditz, semblariá que li deviá agradar: