En Orient, los signes de renaishença lingüistica que son mei evidents, e mei qu’aquò, esclatants, entà duas lengas provinciaus: lo siriac e lo còpte.
 
Lo siriac que’s parlava en ua zòna a chivau suu sud de la Turquia e lo nòrd de la Siria actuaus, mes n’avè pas mei de lustror que d’autas lengas d’aquera region. Eh donc, ueratz que dens la prumèra mieitat deu sègle III^au un Bardasanes, ua manièra de Mistrau locau, e’s met a escríver en siriac, e atau da l’aviada a la literatura en lenga siriaca. Qu’utiliza tà escríver aquesta un derivat de l’alfabet fenician. E Bardasanes, qui coneish lo grèc, non solament qu’escriu en siriac, mes en suberpés la soa òbra Libe de las Leis deus País qu’ei un vertadèr manifèst antiroman, on defend las leis tradicionaus deus pòbles de l’Empèri dens la lor diversitat, qui exprimeish, segon eth, la libertat umana en la definicion de çò de morau.
 
 
Ua lenga qui a subsistit dinc a uei lo dia
 
Au començament deu sègle IV^au, un Efrèm que pren la seguida e que causeish lo siriac entà redigir tractats religiós crestians e imnes religiós, qui auràn un succès tau, que seràn arrevirats en divèrsas lengas, enter las quaus ei lo grèc. L’impulsion qu’ei estada dada: en quauques decennis, lo succès deu siriac qu’ei tau que devien fin finala, au ras deu grèc, la lenga deu cristianisme orientau, e ua de las granas lengas anticas.
 
A partir de la conquista araba (sègle VII^au), lo siriac que comencè d’arrecular, mes qu’a subsistit dinc a uei lo dia, dab 400 000 locutors esbarrisclats enter diferents estats, qui emigran sovent tà Euròpa o taus Estats Units entà huéger lo fondamentalisme islamic.
 
Dab lo siriac, qu’avem un cas de renaishença d’ua lenga provinciau en relacion dab la religion. Qu’ei lo cas, tanben, entau còpte, parlat a l’Egipte romana e descendent dirècte de la lenga egipciana parlada au temps de las piramidas. En prumèras, dens los darrèrs decennis deu sègle III^au, que vedem los predicators maniquèus (que predican lo maniqueïsme, ua religion vienguda de Pèrsia) utilizar lo còpte, – puishque dab lo grèc, ne pòden pas tocar qu’ua minoritat de la poblacion. En responsa, bahida, los crestians que’s hican au còpte, eths tanben, dab en 300 ua traduccion de la Bíblia en aquera lenga.
 
 
La religion com mòde d’expression deu particularisme
 
Per aquera tempsada qu’apareishen en Egipte los prumèrs monastèris, qui constitueishen un fenomèn au còp religiós, lingüistic e sociau: la màger part deus monges que sòrten de demieis modèstes e que parlan còpte. Atau, los escriuts monastics que son en còpte e sovent barrejats de contes de la tradicion populara egipciana.
 
Qu’apareish ua pèrda de prestigi evidenta deu grèc com lenga de cultura, au profieit d’ua reviscolada de l’element autoctòne de la poblacion, qui n’accèpta pas mei la dominacion de la lenga grèca e de la cultura ellenica difusadas per Alexandria, vila qui ei com un element estrangèr au país. Fin finala, que podem díser shens exagerar guaire que s’ageish d’ua manièra de “nacionalisme” qui ne’s pòt, ad aquera epòca, exprimir politicament, mes qui s’exprimeish clarament a travèrs de la religion. Lo còpte que suberviverà sègles après la conquèsta araba deu sègle VII^au, abans de s’esténher au sègle XVI^au, mes shens deishar d’estar, totun, la lenga liturgica deus crestians d’Egipte, dinc a uei lo dia.