So país, un vilatge de poesia
 
Avèm un bèl país qu’es un de si 100 pus bèls vilatges de França. Es en montanha, en sa valaa de so Palhon de Còntes. Avèm s’aiga de so Feríon que cala nuech e jorn. S’estiu i son de vacanciers, s’ivèrn es mai quiet, e ancin so païsòt viu tot s’annaa. De totai sasons, per so monde qu’i platz de caminar es ben tantben. Per sai gents i a de que far. Si bolets après una bòna ramaa, en esperar que si sangliers auràn ren tot laurat. Sa montanha es pròpi bèla, s’escais nom de so país es “so vilatge de so solelh” e l’aiga n’en mancam gaire per metre dins so gòto e far chinchin.
 
Dins aquel ambient qu’avem sa familha d’escrivans occitans Alan e Guiu Pelhon, saluam a prepaus Madama Pelhon que siguet longtemps escolana de so nòstre cors. Alan èra mai so poèta, e si sieu trabalhs foguèron pron publicats. Trabalhava coma institutor pi coma bibliotecari, estaía a Niça. A escotar si sieu cuents en so sieu 33 torns “Brami” e per exemple “Sa Regina Joana” faguet pròpi de capd’òbrai en so parlar dal país (ndlr: que sa versíon escricha de sai paraulai aguet quarquai subre correccíons nissardai: “arrestaa” remplaçat per “arrestada”…). Es Alan que fondèt en so mes de julh de so 1971 so “Centre Cultural Occitan país nissart” devengut pi “Centre Cultural Occitan país nissart e alpenc” amb-al sieu amic cantaire e musicaire de sempre so regretat Maurís.
 
Alan èra mai l’inteleitual e so poèta. Guiu escriviá sigue en nissart sigue en gavòt en recercar sempre so mòt just. Fuguet publicat per so sieu amic de sempre, Joan-Luc Sauvaigo. D’un temps existiá sa revista “Le Ficanas de Coaraze” que teniá una rubrica “Al país nostral”, ben de monde escrivián tot ce que volián, en gavòt, en nissart, en faire un mesclum de tot. Guiu escriviá d’articles sus sa gramàtica gavòta, de proverbis, i èran de textes de so cònsol Pau Mari de Toana.
 
E ancara, a so mès de mars, so cantaire Maurís acompanhat de si sieus amics, venguet nos ralegrar sai aurelhai en interpretant de cançons escrichai entra autrai per Alan Pelhon. So cantaire Crestian contava quarques estrabalòcs da far rire en aquel grèu temps de dangier nucleari. Una bela seraa de mai de passaa, en convivença, sensa èstre separats per la televisíon.
 
Enfin, Pau Mari es una figura literària, el qu’en so 1953, siguet so mai jove cònsol de França e qu’òu demorèt 18 ans de temps, creèt just après en so 1955 a so vilatge “les Rencontres Poétiques de Provence”, presidaas per Jean COCTEAU. Escriguet amb Alan Pelhon un bel text en occitan alpenc “Sa Regina Joana”.
 
 
Sai legendai
 
Avem parlat de s’istòria de Sa Ròca ò Rocasparvièra, vilatjòt entra Coarasa e Duranús abandonat a so sègle 17. Sa legenda diiá que sa regina Joana Comtessa de Provença e Comtessa de Forcalquier i era venguá. Imaginatz vos, una frema en so poler en aquel moment, èra pron en avança aquela istòria de paritat, perqué gaire de païses aguèron una sobeirana en aquel temps. Mas es una legenda simbolica perqué en so 1348, so sejorn de Joana dins sai sieus possessíons d’Òc faguet nàisser una fòrta mitologia que baptejet de so sieu nom quantitat de castèls, pònts, torres e camins. Si pensa qu’es degut en fin de so sègle XVen a s’istòriai escrichai per Cesar de Nostradamus que seràn repilhaas per d’autres autors après.
 
Era sa darriera sobeirana provençala denant sa guerra de successíon de Provença qu’entrainet pi sa dedicíon de sai terrai nòvai de Provença a Savòia en so 1388. Es interessant que si deviá cauvir entra Carlo Duc de Durazzo (Duràs) e Loís d’Anjau representant si capecians. En “sai terrai nòvai de Provença” nomenaas après “Contea de Nissa” si cauviguet d’evitar so partit capecian per anar devèrs Savòia e gardar una relativa independença (en distança, Savòia era gaire a costat après passar tots si còls). E en so 1481 Provença s’es uniá a França “coma un principal a un autre principal” mas de fach coma siguet en sa seguiá, anexaa a França. S’annaa passaa, si escolans de so cors e Cristòl fagueriam un carro de caramentrant per so carnaval de s’escòla de Coarasa, aguet un bèl succès. Aquel de charavilh dins so país!
 
 
Sai meridianai
 
En so 1961, sota l’idea de so cònsol Pau Mari, 4 primierai meridianai siguèron plaçaas sus sa façaa de sa comuna:
   
Continuet sus sa plaça de sa glèia:  
E mai sus sa murralha de s’escòla embé Patrick Moya, sus sa façaa de sa comuna embé Fabienne Barre e Henri Maccheroni.
 
Descubriretz mai d’autrai meridianai un pauc d’en pertot so país. E coma ditz sa meridiana en versíon coarasiera òu dirèm esto còup: “So temps passa, passa o ben”!
 
 
Un testimòni
 
Trabalhavi dins si Camins de Ferre. Pensavi m’estaire pròche Itàlia. M’arrestavi sovent a Brelh sus sa linha de trin Nissa-Coni. Es en so cafè de sa gara que parlavi embé so padron. Un còup saupèri que vendiá una maion a Coarasa e i sio vengut per viure.
 
Aquel vilatjòt m’a declenchat un quarqua ren de fòrt. Voliái i estaire e siguet fach. So vilatge es plasent, ben de monde coma io estem dins so vilatge vielh, assocalat sus so mont. Avem sa beguá damont a so plan de so Castel, so comestible e tot ce que cal.
 
 
Si corses
 
Aicí se parla so dialeite occitan alpenc, meme se avant faiam part de la comunitat d’aglomeracíon de Nissa, avem parlat sempre so gavòt coma l’apelam. So cors foguet albergat d’en primier per “So cercle republican” pi eira òu fèm gràcia a sa comuna de Coarasa. Coma far per un cors dins aquesta valaa en partent de gaire de cauvai? Plan planin s’es fach e a marchat. Es un cors original, cadun i pòrta ce que vòl ben portar. Tant que sa marmita bulhe, so cubercèl fa de bruch.
 
Ai sauput per astre que so mieu nom “Molié” ven de “Molier” ò “Moliier”. So molinier, aquel que s’ocupa de so defici, so molin, en gascon. Sa mieu familha es d’origina gascona, mai precisament de so vilatge “de l’Euse” en Bearn a costat de Pau.
 
Aicí, segon qu’es so molin da farina, so mestier si ditz so “molinier”, e segon qu’es so molin d’òli si ditz so “deficier”. Perqué era s’edifici important, que s’òli es sempre una riquessa. Mòstra ben s’importança de respeitar sa realitat linguística de so país -e so monde que parla ancara, per nos transmetre sa lenga- perqué veem ben que sièm en Occitània. A so cors avem sauput que pertejam de traches comuns amb so resta de so país alpenc e tantben aquí amb de parlars auvernhats, lengadocians, e mai gascons. En Palhons, a “L’Escarea” e de so costat provençal de Vauboa (Valbonne) avem emparat que si passa parier coma en Gasconha: ua lua, so moliier, sai luetai, ti vau doar de faria. Es de maniera similària si passa Al Morinhet, dion: “a lunha, o morinhier, ti vau donhar de farinha”…
 
E mai, en Gasconha, en Coserans dins sa valaa de Salat e dins sai zònai a s’entorn s’emplegava s’article “so”, si tròba d’alhors de noms de familha en Val d’Aran coma “Socasau”, que sinhifica “sa maison”. Nautres aicí, meme se i es un chícol de monde que fan de nissardizacíon, es ancara utilizat aquel “so”. Es coma dins so rèsta de so País Gavòt, d’aquí fins a Tièri en passar per Levènç. E tantben en provençal de Grassa a Vença que totai aquelai regíons –per so monde que sau ancara parlar- díon ancara aquel “so”. Aquel de còup, ti càmbia de s’american. Un pecat, es que sovent ‘i ancians coarasièrs pàrlon en “so” entra èls, mas quora s’atròbon denant un jove ò denant quarqu’un d’un autre vilatge, s’arrèston ò pàrlon en “lo” per far ben coma en niçard ò provençal…
 
 
Amb una ora ò doai per setmana, pilha de temps per emparar a parlar sa lenga. Mas basta ren de venir e just escotar, cal participar. E mai, cal trabalhar a maion per que marchesse. Io ai comprat de libres que m’aviá conselhat so nòstre professor Cristòl. E plan plan ven. Si dèu practicar per que marchesse una lenga, es coma un diesel, devem ben s’escaufar e pi après si cal jetar en l’aiga e: “fai parlar”. Al principi cadun fa d’errors, i fa ren, si corriege après, so principal es de començar. De tota sai valaas, vos cal venir per far viure sa lenga nostrala.
 
Mi platz de far si corses. Sus sa plaça de so Portal, un pauc d’espòrt, pilhatz s’escalinaa e i siátz, quarquai cadièrai, dos tauliers. E seretz si benvenguts!
 
 
 
Testimònis de si escolans
e en memòria de sa degana de si nòstres escolans Mma. Marcèla Peglion.
Mesa en colana amb Rogier Molié (Molier)