capçalera campanha

Opinion

Entre globalizacion e localisme: sa necessitat de sel’equilibre dialectal

Centre cultural occitan país Niçard e Alpenc

Centre cultural occitan país Niçard e Alpenc

Lo Centre cultural occitan país Niçard e Alpenc "Nissa Pantai" fa 50 ans 

Mai d’informacions
Un amic, bòna ànima, nos mandèt (fa mai de 10 ans ja) aquel tèxte inedich escrich en vivaroalpenc levençan. Aüra l’es plus, mercés al numèro especial aniversari!
(dedicat al levençan JP Giraud)

 
 
 
Vi vau cuntar sel’istòria d’un gavòt de sa Contea de Niça. Sa scèna si passèt adès. Quarque part en país gavòt a sel’apròcha de so país niçard. Dins un vilatjòt coma Esa, Torreti de Levenç, Carròs ò dins un borguet coma Levenç, Sa Ròca.
 
Es sa malparaa d’un gavòt de sa bòna, e un pauc “amic de sa natura” ò “pastre” sus si sieus bòrds. De còups, de monde vengut en cò sieu faián repròche de parlar sa sieu lenga, que per els èra estropiar so niçard. D’efècte, so nòstre amic èra practician de so dialècte alpenc local que sonam aicí gavòt ò ancara so patoàs (sou patouàs). Sabètz cu faguèt sa remarca? Un bòn jacobin, digne de Loís so Quatorzen ò de Naboleon, ò magara un centralista ò ancara un baudo que i capisse ren vengut de non sabo d’ont...?
 
Non non, malurosament, èra un de si nòstres. Un estatjant pròpi de sa Comtea, abarit en Niça vielha ò quasi que faguèt sa remarca. Escombulhit, esbrofat, atupit, estancat... e mai espaventat de veire sel’actitud reprochiera de sel’òme, so nòstre pastre se demandèt ce que li arribava.
 
Coma! , el, subir una remarca tala coma se Catarina aviá estacha renegaa, denembraa per so color de sei sieus sotamuandei!!! Patriòta de sa bòna, ne’n voliá en degun qu’anava d’acòrdi emb totei.
 
Li veniá sa bofaíssa pròpi. So nòstre amic, qu’aguèt fach sel’escòla francesa —mas se’n avisava plus de si corses de Madama Julièta Ferry— carculava sel’estach de sa sieu avaniá.
 
Coma èra possible de ni faire una tala remarca, so monde veniá falabrac de bòn ò gardiavon tròup sa television? De manjar de farinei animalei ò de marriá manjuca benlèu que si destimborlavan tots. En tant anèt veire so príor per demandar quarquei entressenhei. Ren, parlava de benediccion divina. So cònsol, enfant de so país que el o deviá acapir, li parlava de globalizacion e de mesa a nivèl internacional. Encara mai, plomb!
 
Partèt alora si beure un gòto de limonaa, que so vin li veniá en òdi despí que so siu milhor amic s’èra anar desbauçar per cauva d’un balèti de fin de sècolo.
 
Aquèl subjècte li passava per tèsta, capissiá e si breçolava sus sa sieu cadièra tot pensatiu.
 
Je faguèt sa remarca: “Alora Luco, de que ne’n diás, siás dar tieu costat?” Blagues emb nautres ò que?
 
Alora li venguèt so creba còr e estent tots de bòna naissença de so vilatge sentèron aquels repròches que deguèt afrontar.
 
— “Mas alora siám plus tranquilles? diiá Joan de Duranús.
 
— “Que as respòst li demandèt?” Pèto Melèto.
 
Diguèt: “Alora un jorn n’ai agut pron e ai dich an un que mi faguèt remarca: venètz a so nòstre (gents de sa còsta o d’autra part), vos aculhèm e siátz integrats tant coma polètz. Mas aquela remarca que mi fètz e mi ven aicí, mi dòna enveia de metre un barcèl e un còup de pè ar cul tant dich tant fach. Coma d’uns o voirián far a de monde venent en Niça que si creòn mai niçards que si niçards ò que diòn n’impòrta ce qué de so nòstre país.
 
Aicí non es sa jungla, cal viure ensèm, coma daval e respectar so país, sa sieu tèrra, sa sieu lenga e cultura. Ja siám plus de païsanasses, e sa modernitat es arribaa en cada maion dar país. Mai, avèm sel’electricitat, si vielhs, de gents que i son e que son coma son. Cal sis acceptar coma. Donca sa “lenga” alpenca nòstra parier. S’avètz tant de fieressa de defendre sa vòstra “lenga” niçarda faça a de provençals subrepotents venguts de Grassa per invaïr (segon ce que diòn d’unos) sa ciutat de Niça ò, de lengadocians conquistaires venguts ‘mé d’espadas despí Montpelhièr per “v’estandardizar” (serián de deliri de fòls, n’es ver!), non es rason de ni levar sel’especificitat nòstra, aquela de cadun doncas.

Ben contents de venir en Gavotina per si fits (loguiers) mens cars, e tanben per trobar un tròç de tèrra, una qualitat de vida emb mai de natura. Alora, avèm sa nòstra plaça de segur tant coma vautres en sa nòstra Comtèa. Dirio mai, sel’especificitat de so nòstre, es seis Alps. Donca sei montanhei e donca sis abitants: nautres, vautres. Sa nòstra bèla parlaüra, dins tota sa sieu diversitat intèrna, d’Esteron, ar Var, als Chans, a Tineá, a Vesubiá, als Palhons fins a Bèura, val tant coma so vòstre niçard. Non que siguètz d’en vila que vi done tant de dreches coma si parisencs en país conquist.
 
Si nòstres parlars diches “Gavòts”, Alpencs maritimes de Sa Ròca a Sant Estève fins ar mentonasc devon èsser respectats e onorats tant coma so Niçard de Rancher parlat de Canha a Sant Martin de Var fins a Bèrluec e so Provençal de Funèl parlat partent d’Antíbol e Vença. Avètz pròpi denembrat sa nòstra unitat d’òc dins sa diversitat ò v’an lavat sei cervèlei per n’aver denembrat!?
 
De mai si rusam entra nosautres alora que volèm sa mema cauva: aparar sa nòstra lenga d’òc. Mas non ò fèm de sa mema maniera. So problèma ven d’en aut, d’en França! Non siám reconoissuts. E si nòstres enemics dins sis elèits de França d’en aut, per non dire de França, si riòn ben! Es politic, son sis efèctes de sel’anexion que n’an petat a sa gola par anar a so nivèl de so mai bas. Mas non pòli dire mai. Vaquí ce qu’ai dich”.
 
Tots èran d’acòrdi. Gavotina èra un país d’acuelh, e so dialèce èra un tròç d’importància, coma sis autres païses occitans. Ni mai, ni mens que so niçard ò so provençal.
 
Ansin parlava Blai de Sa Fònt de Mèl, en Gavotina maritima.
 
 


abonar los amics de Jornalet

 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Bandièra05 1180x150: PUBLICITAT

Comentaris


I a pas cap de comentari

Escriu un comentari sus aqueste article