Opinion
La glèia dau Poart e lo sieu quartier
I - Li originas
La mai anciana capela qu’auguem poscut trovar en li arquivas data dau 1074, sota lo nom de Sant Tropés (veire lo n°1 de la mapa) e una autra sonada Sant Recobre (veire lo n°2 de la mapa) ocupada per lu Francescans au principi dau sècolo XIII.
Aqueli capelas si trovavan sus dau site de Límpia qu’èra un palús alimentat per de sorgents e de pichins rius, de que la Límpia, lo Sorgentin (Document n°1 - mapa dau sècolo XIII) e per lu debordaments de Palhon dau temps dei plenas. Li si trovava de faissas plantadi d’oliviers, quauqui construccions modèsti a vocacion agricòla e doi deficis animats per de beals (Documents n°2 - mapa dau 1761. Mapa dau quartier Límpia denant dau cavament dau poart e n°3 - mapa dau 1802)
II - Lo poart càmbia de luec
Lo poart de Nissa èra installat despí au manco l’Antiquitat sus de la riba de mar dei Ponchetas, davant dau Cors Salèia d’aüra. Li autoritats dei Estats de Savòia, de que Nissa faía part dau 1388 au 1860, decidèron de lo desplaçar devèrs lo site de Límpia. Es ensin que lo 22 de julhet dau 1750, Monsénher Cantano, evesque de Nissa, avia benedit lo poart en bastison e la promiera pèira dau mòlo. Conservam d’aquela epòca una grana crotz (fòto aquí sobre) (Documents n°4 - crotz dau sècolo XVIII)
III - Lo projècte de la glèia dau Poart
(Document n°5 - pintura dau 1830) - Denant d’aqueu projècte, existia sus de la riba dau ponent la pichina capela de la Concepcion (doc aquí sobre) dont, solets lu galeròtos travalhant au poart, anavan regolarament a la messa. Lu obriers e lu estatjants dau quartier si rendian sobretot a la glèia de St Martin-St Augustin. A man drecha d’aquela capela si dreiçava la maion dei doganas. Sus de la riba dau levant, li èra lo burèu dei marinas e lo banh (fòto aquí joncha).
(Documents n°6 - fòto Gilletta XIXn) - Foguèt lo duc de Savòia, rei de Piemont-Sardenha Carlo Felíç (1821-1831) que s’interessèt mai particularament au quartier dau Poart. Lo 7 de julhet dau 1823, sota l’episcopat de Monsénher Colonna d’Istria, la seccion dau Poart foguèt erijada en parròquia, lo promier curat si sonava Hyacinthe Alberti. Mas lu parroquians avian per soleta sosta per li santi ceremonias qu’un tot pichin edifici, soarta d’oratòri encastrat en una maioneta en taulas.
Lo rei Carlo Felíç, de que l’estàtua si dreiça a l’intrada oèst, (Document n°7 - fòto recenta de l’estàtua de Carlo Felíç 1826) nominèt una comission reala encargada d’estudiar lo projècte de l’ereccion d’una glèia (junh dau 1827). Lu travalhs d’aquela comission durèron tretze ans e la promiera pèira de l’edifici projectat foguèt pauada que lo 6 de genoier dau 1840, emb per arquitècto M. Sasserno. Foguèt lo rei Carlo Aubert (1831-1849) e l’evesque Doménegue Galvano que foguèron rapresentats a n aquela ceremonia.
IV - Una realizacion malaisida
Li fondacions foguèron alora començadi e activament perseguidi. Maluroament, lo matin dau 28 d’octòbre dau 1841, l’edifici si prefondèt. Es a l’arquitècto de la vila, Jousèp Vernier (1800-1859), que siguèt confidada l’elaboracion dau novèu plan. Lo sieu plan, (Documents n° 8 - litografia dau 1847) d’un caractèr especial, d’aspècte gigantàs, fa onor au sieu talent. Sobre de la glèia, en plaça de l’estàtua de l’Immaculada Concepcion, l’arquitècto avia dessenhat una grana crotz emb aureòla e sota, dins la cartocha triangulària, en esporjura l’Immaculada Concepcion.
Denant que sigue acabat l’edifici, lo Conseu municipal vorguèt durbir la nòva glèia au cúlto divin. Après s’èstre assegurat que l’estat dei travalhs lo permetia, Mgr Galvano,que publiquèt un catequisme en nissart (Document n°9 - 1839), venguèt benedir la glèia lo 5 de junh dau 1853. Sota una tenda gigantassa, au defoara e a senèca de l’edifici, un autar siguèt dreiçat dont lo pontèfiche donèt la benediccion de la glèia sota lo vocàble de l’Immaculada Concepcion.
Aquela cobla plaça e glèia es una dei fruchas de l’administracion dei Estats de Savòia. De mai, lo color roge dei façadas dei doi palais Document n°10 (palais astraudo devèrs dau 1845), qu’entoran la glèia, es lo color oficial de Savòia. Èra impauada per lo famós Consiglio d’ornato 1832-1860 (Conseu d’ornament) que serà a l’origina de l’ordonament dei plaças Carlo Aubert (plaça Massèna d’encuèi) e dau poart, ensin que dei novèus quartiers de l’epòca Document n°11 (mapa dau 1829) e n°12 (fòto Gilletta dau 1870 si veon de maions davant de la glèia, una èra a Garibaldi).
V - Acabament de la glèia
(Documents n°13 - fòto Gilletta dau 1884, n°14 - fòto dau sècolo XIX, n°15 - fòto Gilletta 1874 bugadieras en riba dau riu Límpia e n°16 - fòto Gilletta dau principi dau sècolo XIX botas d’òli sota dei arcadas Est) - La glèia devia estaire ben longtemps encara emb li sieus òbras inacabadi. Lo presbitèri podia pas receure lo curat. Enfin, lo peristil mancava. La glèia servia au cúlto, mas asperava totjorn l’arquitècto que la vendria parar dei sieus ornaments de fèsta.
En lo 1880, lo cloquier siguèt acabat. A la forma d’una torre a pans copats. Sobre dei 4 campanas, un relòri a 4 faças, e au mai aut un cloqueton de ferre qu’assosta la campana dau relòri. La façada e lo peristil siguèron acabats qu’en lo 1896. Entre doi paumoliers, e au som de 5 gràdos en pèira, si dreiça un pòrtegue pertuat, sostengut per quatre colonàs de granit a capitèus composits.
Sus dei sieus taulèus repaua un arquitrau a moluras que supoarta lo fronton triangulari. Sus de la frisa, l’inscripcion votiva en grani letras: “MARIA SINE LABE CONCEPTA O.P.N. (Ora Pro Nobis” que significa “MARIA FACHA SENSA PECAT Pregatz Per Nautres”. Au som, una estàtua de la Vierge Immaculada mesura 3 mètres d’autessa.
VI - Lo dintre
(Documents n°17 - Vierge fin XIXn, n°18 - Vierge principi XXn, n°19 - St Pèire 1997 e n° 20 - promiera messa solèna dau Padre Francis Maïssa 05/07/1953) La glèia es formada d’una nau e de doi naus laterali, sostengudi per una rega de dotze colonas.
Mesura de l’intrada a l’absida 30 mètres de lòng sus 14 de larg. Li naus laterali an 20 mètres sus 6. Lu creps dei bombardaments de mai dau 1944, sus dau poart, an fach s’encalar lo plafond de la nau centrala qu’èra cubèrt de bèi tablèus de la vida de la Santa Vierge, datant dau 1912.
Dins lo còro si dreiça lo Mèstre autar (1903), un autar de boasc (1998) e una estàtua de boasc e cartapista de l’Immaculada Concepcion (fòto aquí joncha). Li naus laterali son pròpi simpli. Cinc pichins autars si tròvan en la nau laterala senèca. Au fond, aqueu de St Antòni emb a la sieu drecha una relíquia de St Veran (evesque au sècolo V) pi aqueu de Sta Rita, aqueu dau Coar Sacrat, un òrgue de còro, aqueu de Sta Teresa e aqueu de St Pèire emb una barca de pescador e 2 estàtuas de St Pèire, de que una dau 1997 (fòto aquí joncha) que soarte en mar per la sieu fèsta, ai sieus drecha l’estàtua de St Miqueu.
La nau laterala drecha si compaua, ela, de cinc autars: devèrs de l’intrada, aqueu dei sordats moarts per la Patria emb au mitan la grana crotz, pi aqueu dau Rosari, l’estàtua de Sta Ana, l’autar de Noatra Dòna de Lordas (fòto aquí joncha) que soarte finda en mar, mas ela, per l’Assompta, l’estàtua de St Vincenç de Pau, l’autar dau curat d’Ars, l’estàtua de Sta Joana d’Arc e l’autar dedicat a St Jousèp emb la pesquiera baptismala superada de l’estàtua de St Joan Baptista. Au sotran de la nau, dins una pichina capela si tròva l’estàtua de Sant Pau.
Lo gran arc doblau es suportat per li colonas dau sanctuari. A l’entorn d’un grand ecusson daurat que dessenha lo monograma de Maria Immaculada, si ve lu retrachs dau papa Pia lo Xn a senèca, de Mgr Chapon, evesque de Nissa a drecha. Doi tablèus, aqueu de l’aparicion de l’Immaculada Concepcion a Lordas e aqueu de l’aparicion de la Medalha Miraculoa en la capela dei Soares de St Vincenç de Pau a París.
Es a M. Dechiffre, qu’a pintat toti aqueli frescas de la noastra glèia sota la direccion de M. De Gagliardi, cargat de la decoracion totala, que devèm aquelu tablèus. Sota dau retable, just sobre dei poartas laterali condusent a la sacristia, de tot caire dau sanctuari, lo pincèu de l’artista a evocat doi scenas de l’enfança de Jèsus e de Maria. Dau costat de l’epítola, la Vierge-Maire, assetada dins un gran fautuelh de boasc, ten sus dei sieus ginolhs l’Enfant-Dieu que fa jugar lo sieu cosin Joan-Batista. Dau costat de l’Evangèli, lo tablèu figura la pichina Maria presenta au Temple per St Joaquin e Sta Ana, lu sieus parents.
Lo Púrpito (1900) e lo gran òrgue (1914) siervon pus.
VII - Consacracion e encuèi
(Documents n°21 - pergamin dau 02/05/1953, n°22 - neu en lo 1985, n°23 - ponchuts aüra e n°24 - lo poart encuèi) Lo 4 de genoier dau 1953 foguèt celebrat lo promier centenari d’aquela glèia e inaugurat lo novèu plafond de betum de la nau centrala. E la glèia siguèt consacrada a l’Immaculada Concepcion que lo 2 de mai dau 1953.
En 150 ans, li activitats dau quartier an cambiat. Siam passat de l’agricultura au torisme. Lo poart sièrve gaire per lo comerci de mèrç. La glèia dau Poart estirassa un molon de monde au cada jorn. Podèm esperar que vengan pas solament per la sieu beutat, mas finda per laudar Dieu …
Cristòu DAURORE, professor de nissart-occitan.
Realizator de l’exposicion 1853-2003, Exposicion dau 29 de junh au 11 de setembre dau 2003 dins la glèia Noastra Dòna de l’Immaculada Concepcion (Poart).
La mai anciana capela qu’auguem poscut trovar en li arquivas data dau 1074, sota lo nom de Sant Tropés (veire lo n°1 de la mapa) e una autra sonada Sant Recobre (veire lo n°2 de la mapa) ocupada per lu Francescans au principi dau sècolo XIII.
Aqueli capelas si trovavan sus dau site de Límpia qu’èra un palús alimentat per de sorgents e de pichins rius, de que la Límpia, lo Sorgentin (Document n°1 - mapa dau sècolo XIII) e per lu debordaments de Palhon dau temps dei plenas. Li si trovava de faissas plantadi d’oliviers, quauqui construccions modèsti a vocacion agricòla e doi deficis animats per de beals (Documents n°2 - mapa dau 1761. Mapa dau quartier Límpia denant dau cavament dau poart e n°3 - mapa dau 1802)
II - Lo poart càmbia de luec
Lo poart de Nissa èra installat despí au manco l’Antiquitat sus de la riba de mar dei Ponchetas, davant dau Cors Salèia d’aüra. Li autoritats dei Estats de Savòia, de que Nissa faía part dau 1388 au 1860, decidèron de lo desplaçar devèrs lo site de Límpia. Es ensin que lo 22 de julhet dau 1750, Monsénher Cantano, evesque de Nissa, avia benedit lo poart en bastison e la promiera pèira dau mòlo. Conservam d’aquela epòca una grana crotz (fòto aquí sobre) (Documents n°4 - crotz dau sècolo XVIII)
III - Lo projècte de la glèia dau Poart
(Document n°5 - pintura dau 1830) - Denant d’aqueu projècte, existia sus de la riba dau ponent la pichina capela de la Concepcion (doc aquí sobre) dont, solets lu galeròtos travalhant au poart, anavan regolarament a la messa. Lu obriers e lu estatjants dau quartier si rendian sobretot a la glèia de St Martin-St Augustin. A man drecha d’aquela capela si dreiçava la maion dei doganas. Sus de la riba dau levant, li èra lo burèu dei marinas e lo banh (fòto aquí joncha).
(Documents n°6 - fòto Gilletta XIXn) - Foguèt lo duc de Savòia, rei de Piemont-Sardenha Carlo Felíç (1821-1831) que s’interessèt mai particularament au quartier dau Poart. Lo 7 de julhet dau 1823, sota l’episcopat de Monsénher Colonna d’Istria, la seccion dau Poart foguèt erijada en parròquia, lo promier curat si sonava Hyacinthe Alberti. Mas lu parroquians avian per soleta sosta per li santi ceremonias qu’un tot pichin edifici, soarta d’oratòri encastrat en una maioneta en taulas.
Lo rei Carlo Felíç, de que l’estàtua si dreiça a l’intrada oèst, (Document n°7 - fòto recenta de l’estàtua de Carlo Felíç 1826) nominèt una comission reala encargada d’estudiar lo projècte de l’ereccion d’una glèia (junh dau 1827). Lu travalhs d’aquela comission durèron tretze ans e la promiera pèira de l’edifici projectat foguèt pauada que lo 6 de genoier dau 1840, emb per arquitècto M. Sasserno. Foguèt lo rei Carlo Aubert (1831-1849) e l’evesque Doménegue Galvano que foguèron rapresentats a n aquela ceremonia.
IV - Una realizacion malaisida
Li fondacions foguèron alora començadi e activament perseguidi. Maluroament, lo matin dau 28 d’octòbre dau 1841, l’edifici si prefondèt. Es a l’arquitècto de la vila, Jousèp Vernier (1800-1859), que siguèt confidada l’elaboracion dau novèu plan. Lo sieu plan, (Documents n° 8 - litografia dau 1847) d’un caractèr especial, d’aspècte gigantàs, fa onor au sieu talent. Sobre de la glèia, en plaça de l’estàtua de l’Immaculada Concepcion, l’arquitècto avia dessenhat una grana crotz emb aureòla e sota, dins la cartocha triangulària, en esporjura l’Immaculada Concepcion.
Denant que sigue acabat l’edifici, lo Conseu municipal vorguèt durbir la nòva glèia au cúlto divin. Après s’èstre assegurat que l’estat dei travalhs lo permetia, Mgr Galvano,que publiquèt un catequisme en nissart (Document n°9 - 1839), venguèt benedir la glèia lo 5 de junh dau 1853. Sota una tenda gigantassa, au defoara e a senèca de l’edifici, un autar siguèt dreiçat dont lo pontèfiche donèt la benediccion de la glèia sota lo vocàble de l’Immaculada Concepcion.
Aquela cobla plaça e glèia es una dei fruchas de l’administracion dei Estats de Savòia. De mai, lo color roge dei façadas dei doi palais Document n°10 (palais astraudo devèrs dau 1845), qu’entoran la glèia, es lo color oficial de Savòia. Èra impauada per lo famós Consiglio d’ornato 1832-1860 (Conseu d’ornament) que serà a l’origina de l’ordonament dei plaças Carlo Aubert (plaça Massèna d’encuèi) e dau poart, ensin que dei novèus quartiers de l’epòca Document n°11 (mapa dau 1829) e n°12 (fòto Gilletta dau 1870 si veon de maions davant de la glèia, una èra a Garibaldi).
V - Acabament de la glèia
(Documents n°13 - fòto Gilletta dau 1884, n°14 - fòto dau sècolo XIX, n°15 - fòto Gilletta 1874 bugadieras en riba dau riu Límpia e n°16 - fòto Gilletta dau principi dau sècolo XIX botas d’òli sota dei arcadas Est) - La glèia devia estaire ben longtemps encara emb li sieus òbras inacabadi. Lo presbitèri podia pas receure lo curat. Enfin, lo peristil mancava. La glèia servia au cúlto, mas asperava totjorn l’arquitècto que la vendria parar dei sieus ornaments de fèsta.
En lo 1880, lo cloquier siguèt acabat. A la forma d’una torre a pans copats. Sobre dei 4 campanas, un relòri a 4 faças, e au mai aut un cloqueton de ferre qu’assosta la campana dau relòri. La façada e lo peristil siguèron acabats qu’en lo 1896. Entre doi paumoliers, e au som de 5 gràdos en pèira, si dreiça un pòrtegue pertuat, sostengut per quatre colonàs de granit a capitèus composits.
Sus dei sieus taulèus repaua un arquitrau a moluras que supoarta lo fronton triangulari. Sus de la frisa, l’inscripcion votiva en grani letras: “MARIA SINE LABE CONCEPTA O.P.N. (Ora Pro Nobis” que significa “MARIA FACHA SENSA PECAT Pregatz Per Nautres”. Au som, una estàtua de la Vierge Immaculada mesura 3 mètres d’autessa.
VI - Lo dintre
(Documents n°17 - Vierge fin XIXn, n°18 - Vierge principi XXn, n°19 - St Pèire 1997 e n° 20 - promiera messa solèna dau Padre Francis Maïssa 05/07/1953) La glèia es formada d’una nau e de doi naus laterali, sostengudi per una rega de dotze colonas.
Mesura de l’intrada a l’absida 30 mètres de lòng sus 14 de larg. Li naus laterali an 20 mètres sus 6. Lu creps dei bombardaments de mai dau 1944, sus dau poart, an fach s’encalar lo plafond de la nau centrala qu’èra cubèrt de bèi tablèus de la vida de la Santa Vierge, datant dau 1912.
Dins lo còro si dreiça lo Mèstre autar (1903), un autar de boasc (1998) e una estàtua de boasc e cartapista de l’Immaculada Concepcion (fòto aquí joncha). Li naus laterali son pròpi simpli. Cinc pichins autars si tròvan en la nau laterala senèca. Au fond, aqueu de St Antòni emb a la sieu drecha una relíquia de St Veran (evesque au sècolo V) pi aqueu de Sta Rita, aqueu dau Coar Sacrat, un òrgue de còro, aqueu de Sta Teresa e aqueu de St Pèire emb una barca de pescador e 2 estàtuas de St Pèire, de que una dau 1997 (fòto aquí joncha) que soarte en mar per la sieu fèsta, ai sieus drecha l’estàtua de St Miqueu.
La nau laterala drecha si compaua, ela, de cinc autars: devèrs de l’intrada, aqueu dei sordats moarts per la Patria emb au mitan la grana crotz, pi aqueu dau Rosari, l’estàtua de Sta Ana, l’autar de Noatra Dòna de Lordas (fòto aquí joncha) que soarte finda en mar, mas ela, per l’Assompta, l’estàtua de St Vincenç de Pau, l’autar dau curat d’Ars, l’estàtua de Sta Joana d’Arc e l’autar dedicat a St Jousèp emb la pesquiera baptismala superada de l’estàtua de St Joan Baptista. Au sotran de la nau, dins una pichina capela si tròva l’estàtua de Sant Pau.
Lo gran arc doblau es suportat per li colonas dau sanctuari. A l’entorn d’un grand ecusson daurat que dessenha lo monograma de Maria Immaculada, si ve lu retrachs dau papa Pia lo Xn a senèca, de Mgr Chapon, evesque de Nissa a drecha. Doi tablèus, aqueu de l’aparicion de l’Immaculada Concepcion a Lordas e aqueu de l’aparicion de la Medalha Miraculoa en la capela dei Soares de St Vincenç de Pau a París.
Es a M. Dechiffre, qu’a pintat toti aqueli frescas de la noastra glèia sota la direccion de M. De Gagliardi, cargat de la decoracion totala, que devèm aquelu tablèus. Sota dau retable, just sobre dei poartas laterali condusent a la sacristia, de tot caire dau sanctuari, lo pincèu de l’artista a evocat doi scenas de l’enfança de Jèsus e de Maria. Dau costat de l’epítola, la Vierge-Maire, assetada dins un gran fautuelh de boasc, ten sus dei sieus ginolhs l’Enfant-Dieu que fa jugar lo sieu cosin Joan-Batista. Dau costat de l’Evangèli, lo tablèu figura la pichina Maria presenta au Temple per St Joaquin e Sta Ana, lu sieus parents.
Lo Púrpito (1900) e lo gran òrgue (1914) siervon pus.
VII - Consacracion e encuèi
(Documents n°21 - pergamin dau 02/05/1953, n°22 - neu en lo 1985, n°23 - ponchuts aüra e n°24 - lo poart encuèi) Lo 4 de genoier dau 1953 foguèt celebrat lo promier centenari d’aquela glèia e inaugurat lo novèu plafond de betum de la nau centrala. E la glèia siguèt consacrada a l’Immaculada Concepcion que lo 2 de mai dau 1953.
En 150 ans, li activitats dau quartier an cambiat. Siam passat de l’agricultura au torisme. Lo poart sièrve gaire per lo comerci de mèrç. La glèia dau Poart estirassa un molon de monde au cada jorn. Podèm esperar que vengan pas solament per la sieu beutat, mas finda per laudar Dieu …
Cristòu DAURORE, professor de nissart-occitan.
Realizator de l’exposicion 1853-2003, Exposicion dau 29 de junh au 11 de setembre dau 2003 dins la glèia Noastra Dòna de l’Immaculada Concepcion (Poart).
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari