O l’art de butar los autres dins la folia. E de ren voler cambiar la situacion.
 
Un avia comprat una roïna en indivision. Desbarcava de París après qualques ans passats a afitar (logar) dins lo sector. La roïna l’a rebastia sensa autorizacion de fach. Passa. Charra. Sorire e uèlhs d’un illuminat. E comença. Un pauc coma lo vesin francés de la cosina en Nòva Caledonia que ditz que l’occitan es ren una lenga mas un mesclum de francés e d’italian o de castilhan. O M. Bentolila sus Arte que ditz en principi dal mes de junh que las lengas fòra exagòne, ok. Mas “l’occitan, foutaise! “. Renovelament d’un negacionisme lingüistic antioccitan. Maniera de levar de valor a tota existéncia encara de locutors d’Occitan. E òc n’i a totjorn, quitament se lo renovelament d’occitanofònes es ren a l’auçaia dal nombre de locutors de las generacions precedentas. Es fier d’aver viscut en Corsega e ailí an una lenga, una cultura. “Aicí, dins la Region Provença-Alps-Còsta d’Azur avètz ren. Ai jamai sentut qualqu’un parlar la lenga dal país. Sabo qu’existe una mena de... patoàs local mas ren de mai”. Una part de la familha es originària dal ‘sud’ mas son a pena de recòrdis aquò. Sa formacion la deu a París que ditz. Vòl ganhar de causas sus las gents. Recupèra a gratis tot ce que pòt. E rabalhar gratis de causas se possible. E contunha la sieu professia. “Aicí es complicat per lo trabalh. Mas per astre dins l’airal sèm pron pròches de Mónego, e s’i paga ben. Lo rèsta es anecdotic que ditz (Benlèu mas content d’i restar... Non?). Ai emparat (après) lo mandarin. Quant i son de gents que parlan encara occitan, è?” Sio entre estomegat e desgustat. Respòndo qu’es dificil de saber en França, al nom de l’egalitat entre ciutadans, i son mingas estatisticas lingüisticas. E es la sèrp que se morsega la coa. Lo mond sabon gaire ce que vòl dire equitat tanben... Melhor tèrme qu’egalitat. Lo sens dals mòts, cu ten la lenga ten la clau... Li fau:” Alora per tu es perdut per l’occitan? Que t’interessa de venir aicí?”. E ditz: “A ieu mi platz lo solelh. E per la lenga, d’entendre parlar occitan, ren de lo parlar”. Cadun a de far, e ieu lo temps prèssa. Li parlo alora de la lei dal mai fòrt, que s’aplica tanben en lingüistica. E per aquel juec, lo francés que presica la diversitat a l’estrangier mas ren dins lo sieu estat, pòt i pèrdre tanben. Se parla ben mai mandarin que francés sus tèrra. D’alhors en China i es tanben lo cantonés... Brèu. Se parla de biodiversitat e de diversitat lingüistica. Mas dins los actes... L’interlocutor respònde ren. Deu partir. Lo solelh brilha per totes, levat quora fa nuèch.
 
Un autre òme mi parla. Ven de Perigòrd, parla pas la lenga mas sa grand la parlava. Ditz qu’es ben d’ensenhar l’occitan (ma sos enfants an pas causit l’opcion occitan dins l’establiment qu’o ensenha…). Ditz que dins aquela region, aquela qu’es vengut viure el (degun l’a forçat) e aquela qu’i viu una part de la mieu familha despí mai de 7 sègles al mens, las gents son marrits. Contrariament a Perigòrd que cadun se convia, se fa fèsta, se viu ensèm, aicí es cadun per se. Un vesin parisenc d’origina ditz que justament aicí “se dones ren, ti dònan ren”. Aquel vesin parisenc que ditz que el es vengut aicí per partir de la region parisenca que fugisse mas votarà RN perqué aicí (en “bas” per el?) es a devenir coma “d’amont”, tròup d’estrangiers (totes an pas encara la carta d’identitat francesa que ditz). L’òme de Perigòrd mi ditz que trabalha dins un òste de luxe e que d’unos sòrton la carta d’identitat monegasca per dire qu’an totes los dreches. Espero que el tanben va pas votar RN perqué penso que senon la dialectica es la mema carta d’identitat còntra carta... Li respòndo que dins aquela logica alora, ieu aicí dins ma region mi sento envaït per de franceses dal nòrd, de rics d’Euròpa o dal mond entier que fan puar los preses de l’immobilier e que n’avèm lo confle de veire que la lenga dal país, l’occitan cadun se’n trufa perqué aicí lo mond venon per lo solèlh e l’argent. Vos parcatz, 4 personas vos demandan ja se partètz. Dubrètz la bóstias de letras, malgrat lo pegassolet ‘Minga pub’, regularament de corriers vos dison de far expertizar vòstra maison, o un mòt amb una carta perqué qualqu’un cerca una proprietat dins lo quartier... Quitament 100m2, per pietat. Tròup de mond. Diversas familhas de parents an ja quitat la region per se trobar mai tranquilles autra part en Occitània: doas familhas an partit dins las Cevènas, tres dins los Pirenèus. Per respirar, per evitar de comptar los sòus... E òc se l’òme de Perigòrd es aicí es pas per la cultura occitana (que parla ren e se’n trufa concretament) mas es per ganhar mai d’argent dins un òste de luxe que dins un òste dal sieu. E se las gents se replegan i son benlèu de rasons. Aüra sèm dins un airal subrecargat de maisons, amb d’infraestructuras qu’an gaire cambiat per se desplaçar. Los joves devon partir mai aut dins las terras per aver mai de poler de compra, que sigue per logar o per comprar un maisoneta amb un pauc de terren en residéncia principala e van dins aquela frança intermediària (aquela de las fracturas socialas). Un vièlh sensa enfant que deu vendre perqué lo sieu terren es aüra car per legar a de nebots e se deu pagar l’ostal de retir que còsta un braç. Lo terren autrament que pòt èstre classat dins lo PLU coma d’urbanizar amb una reservacion facha sus son devenir per la comuna. Lo terren es vòstre mas ne’n poiretz ren far ce que volètz, subretot se cal comolar las ‘dents cavas’ coma dison. Urbanizar totes los espacis encara vueges per unificar l’urbanizacion e far d’airals bastits omogenèus. Un autre gaubi per expropriar qu’un DUP Decret d’Utilitat Publica. Un vesin que cròmpa e que fa cagar perqué o son los bruches de las cigalas o perqué l’èrba dal terren vesin es pas entretengua e manda una letra recomandaia als vièlhs vesins d’a costat perqué la lei impausa de desbrossalhar a 50 mètres entorn de tota maison e els o fan pas. Mas en lo meme temps as de residéncias segondàrias ti fan un bordèl sensa nom per far fèsta cada estiu. “Es normal” que dion. Perqué amb l’arribaia dals primiers toristas en massa aicí ma familha s’es facha raubar la grand clau de la maison principala que de costuma restava sempre sus la pòrta (costat fòra), juste per fermar que los cats de carrieras rentrèsson pas. Perqué lo vèlo que lo grand laissava totjorn davans pòrta (sensa securitat, evidentament, se pausava ren la question d’aquel temps) si faguèt raubat lèu lèu après. Perqué la television es arribaia e que cadun a quitat la cadiera per charrar e préner lo fresc après sopar e s’entanar al sieu…

Perqué las personas d’aicí se senton negaias e d’unos coma d’indians. Aquels òmes avian rason quarque part, avèm agut e avèm encara una pèrdia de la nòstra lenga e cultura aicí. Lo grand remplaçament es aquel de l’occitan per lo francés. S’enganan d’etiqueta . L’occitan es a se vuejar de locutors. Nòstra region se vueja de la sieu lenga... E clarament, el es vengut aicí mas se’n chauta completament d’aquò, sensa vergonha ni complèxe. Coma sonatz aquel comportament vos?