Opinion
Solament mai que los discorses
Solament mai que los discorses, reparar e subretot restablir e redesvelopar d’un biais moral, tecnic e memorial l’existéncia de las victimas.
Donar un nom es existir. Reconóisser e existir e mai èstre vist per l’autre, doncas nàisser dos còup. Un còup dins sa comunitat, un autre còup dins l’uèlh de las autras. Ce qu’es qualqua ren o ce qu’es pas ren se preferètz.
Per exemple èstre reconoissut coma vivaroalpenc sembla evident mas que sigue acceptat per los provençals (o los niçards) mai que mai, es pas totjorn aisat. Tant destorba de reconóisser qu’es pas èstre unic. D'uns preferarian veire l'autre coma "un autre se imperfièch".
Es la mema causa al nivèl francés per la reconoissença de l’occitan e de tot ce qu’es lenga autoctòna, istorica dal territòri autra que lo francés. Perqué question justícia cal inversar tanben e promòure lo mai feble linguisticament, doncas las lengas autoctònas après lo francés e après l’anglés. Anatz veire. Parlo d’Euròpa o d’autra part? Dals dos.
Una seguia, lònga dins l’istòria dal mesprés de l’autre es per malastre luènh d’èstre acabaia. Colonizators destrusent l’autre quite a negar la sieu existéncia. Doble colonizat coma los berbères per los arabes e totes per los franceses en Argeria.
Quitament dins de païses vistes coma dubèrts, modèrnes, multiculturals mas que dins la realitat mòstran los memes reflexes fa gaire e encara d’autres biaisses aüra.
De 1869 fins a 1969 en Australia i aguèron las Generacions raubaias d’aborgènes.
En Canada, lo primier ministre canadian John MacDonald (1867-1873 pi 1878-1891) a començat un sistèma de pensionat autoctòne per destruire l’autra, e impausar la cultura dal colon. «Los enfants indians (inuits e mestisses incluses) deurian èstre retirats lo mai possible de l’influéncia de lors parents, e la manièra d’i arribar es de los plaçar dins d’escòlas industrialas ont van aquerir los abitudes e las practicas dals Blancs» escrivia en 1883. Aquel sistèma d’alienacion lingüistica, culturala foncionèt amb d’establiments escolars religioses (catolics) fins a... 1996! en Canada es a pena ier dins lo temps.
Mas per lo moment, levat l’emocion de la nòva, minga justícia facha... Diferéncia de tractament o escala de justícia en foncion se sètz europèu, musulman, e mai frema, enfant e luènh darrier autoctòne•a?
Lo ròtle de l’estat es clar. Dins lo fil de las informacions l’eveniment marcant precedent, mas encara mai actual, dal 2020, èra ja lo maltractament espitalier d’una autoctòna, Joyce Echaquan.
Pròva que las mentalitats colonialas son totjorn fòrtas aüra. E los fenomènes ligats coma los jutjaments, segregacions socialas, culturalas, professionalas... E d’autant mai estonant qu’al Quebèc sabon que devon de respècte als amerindians las primieras nacions. E sabon ce qu’es èstre colonizat tanben, per los angleses.
Lo ròtle d’aquelas escòlas sostenguas per l’estat pròva la volentat de contrarotlar e ‘dreiçar lo salvatge’ per ne’n far un civilizat. Que l’autre existe solament al sieu image de colon. E encara. Suspectat d’èstre benlèu un traite. Coma lo ròtle de França en Argeria... I es que de legir los tèxtes de Jules Ferri sus la mission de civilizacion europèa e francesa dins las colonias.
E qué dire de la colonizacion d’europèus sus d’autres europèus? Es coma l’educacion tota en francés per la granda, l’immensa, majoritat d’occitans en Occitània. Una maquina de destruccion anciana e que ten encara de defenseires.
Coma reparar?
Pagar lo deute per provar d’èstre juste. Deute moral mas efièches materials reals.
Restablir en faguent de monuments, donar de noms de bastiments, espitals, carrieras, cambiar d’estàtuas de colons per d’estàtuas de victimas.
E redesvelopar, es inversar lo sens. Que cada institucion fague traduccion en lenga autoctòna de cada persona qu’an tuaia d’un libre. Que s’i ensenhe dins lors lengas.
E que las lengas autoctònas siguesson mai visiblas, audiblas e dignas. E mai que mai vivas dins la societat.
Un occitan que si considèra un indian lingüistic e cultural dins la sieu region, solidari dals autoctònes de nòstra Tèrra.
Donar un nom es existir. Reconóisser e existir e mai èstre vist per l’autre, doncas nàisser dos còup. Un còup dins sa comunitat, un autre còup dins l’uèlh de las autras. Ce qu’es qualqua ren o ce qu’es pas ren se preferètz.
Per exemple èstre reconoissut coma vivaroalpenc sembla evident mas que sigue acceptat per los provençals (o los niçards) mai que mai, es pas totjorn aisat. Tant destorba de reconóisser qu’es pas èstre unic. D'uns preferarian veire l'autre coma "un autre se imperfièch".
Es la mema causa al nivèl francés per la reconoissença de l’occitan e de tot ce qu’es lenga autoctòna, istorica dal territòri autra que lo francés. Perqué question justícia cal inversar tanben e promòure lo mai feble linguisticament, doncas las lengas autoctònas après lo francés e après l’anglés. Anatz veire. Parlo d’Euròpa o d’autra part? Dals dos.
Una seguia, lònga dins l’istòria dal mesprés de l’autre es per malastre luènh d’èstre acabaia. Colonizators destrusent l’autre quite a negar la sieu existéncia. Doble colonizat coma los berbères per los arabes e totes per los franceses en Argeria.
Quitament dins de païses vistes coma dubèrts, modèrnes, multiculturals mas que dins la realitat mòstran los memes reflexes fa gaire e encara d’autres biaisses aüra.
De 1869 fins a 1969 en Australia i aguèron las Generacions raubaias d’aborgènes.
En Canada, lo primier ministre canadian John MacDonald (1867-1873 pi 1878-1891) a començat un sistèma de pensionat autoctòne per destruire l’autra, e impausar la cultura dal colon. «Los enfants indians (inuits e mestisses incluses) deurian èstre retirats lo mai possible de l’influéncia de lors parents, e la manièra d’i arribar es de los plaçar dins d’escòlas industrialas ont van aquerir los abitudes e las practicas dals Blancs» escrivia en 1883. Aquel sistèma d’alienacion lingüistica, culturala foncionèt amb d’establiments escolars religioses (catolics) fins a... 1996! en Canada es a pena ier dins lo temps.
Mas per lo moment, levat l’emocion de la nòva, minga justícia facha... Diferéncia de tractament o escala de justícia en foncion se sètz europèu, musulman, e mai frema, enfant e luènh darrier autoctòne•a?
Lo ròtle de l’estat es clar. Dins lo fil de las informacions l’eveniment marcant precedent, mas encara mai actual, dal 2020, èra ja lo maltractament espitalier d’una autoctòna, Joyce Echaquan.
Pròva que las mentalitats colonialas son totjorn fòrtas aüra. E los fenomènes ligats coma los jutjaments, segregacions socialas, culturalas, professionalas... E d’autant mai estonant qu’al Quebèc sabon que devon de respècte als amerindians las primieras nacions. E sabon ce qu’es èstre colonizat tanben, per los angleses.
Lo ròtle d’aquelas escòlas sostenguas per l’estat pròva la volentat de contrarotlar e ‘dreiçar lo salvatge’ per ne’n far un civilizat. Que l’autre existe solament al sieu image de colon. E encara. Suspectat d’èstre benlèu un traite. Coma lo ròtle de França en Argeria... I es que de legir los tèxtes de Jules Ferri sus la mission de civilizacion europèa e francesa dins las colonias.
E qué dire de la colonizacion d’europèus sus d’autres europèus? Es coma l’educacion tota en francés per la granda, l’immensa, majoritat d’occitans en Occitània. Una maquina de destruccion anciana e que ten encara de defenseires.
Coma reparar?
Pagar lo deute per provar d’èstre juste. Deute moral mas efièches materials reals.
Restablir en faguent de monuments, donar de noms de bastiments, espitals, carrieras, cambiar d’estàtuas de colons per d’estàtuas de victimas.
E redesvelopar, es inversar lo sens. Que cada institucion fague traduccion en lenga autoctòna de cada persona qu’an tuaia d’un libre. Que s’i ensenhe dins lors lengas.
E que las lengas autoctònas siguesson mai visiblas, audiblas e dignas. E mai que mai vivas dins la societat.
Un occitan que si considèra un indian lingüistic e cultural dins la sieu region, solidari dals autoctònes de nòstra Tèrra.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari