Opinion
Las pomas al forn (II)
La poma, d’autre caire, es sinonim de sèxe femenin, e aital la trapam dins La cançó de les pomes, reculhida per Antoni Gili i Ferrer:
La trapam tanben dins la sceneta malhorquina Es rector de Son Pinyol; ne transcriurem una part:
Rector: Dobti pas que los mieus fraires
son mai bicaires que los cans.
Entremeteira: O pòt dire ma poma:
qu’a bicat mai de capelans
que de putas i a dins Roma.
Rector: La deves aver benesida.
Dins lo Papitu del 8 de mai de 1935 publiquèron la poesia ‘Cant a la poma’:
La poma, d’autre caire, es lo fruch enebit, e per un caprici d’Èva nos cal ara trabalhar sens relambi. Dins lo numèro del 5 de mai de 1893 del setmanièr La Tomasa publiquèron la poesia ‘Adan y Eva’:
E i a pro de poesias. La manièra mai abituala d’aprestar las pomas, en cò nòstre, es al forn. Es aital qu’agradan mai. Se son bonas, i cal pas res mai, son ja pro doças, mas las gents ne tiran lo còr e las farcisson de sucre, de mèl e de vins e licors divèrsas. De totas las manièras son un crane lepetitge. Los romans las devián ja far aital, coma ditz Plini l’Ancian dins la Naturalis historia:
Explica pas coma las devián còire, mas, segurament, èran al forn, malgrat que se poguèsson tanben còire amb de vin e de mèl o al caliu, mas la cuècha al forn, en aqueste cas, es la que dona de melhors resultats.
Me’n vau per una regòla
lai vèrs ont l’aiga anava
e me trapi una ortolana
que lavava un mocador.
Pel biais qu’anava ela,
vegèri qu’èra ortolana
amb son davantal d’indiana
e corteta de gonèla.
Prompte li demandèri
quina frucha vendiá,
me diguèt: —de pomas del jorn,
d’aquestas poiretz causir.
Aicí, i a una pomareda
que li dison de la randa[1]
e fan de pomas de la banda,
d’aquestas poiretz causir.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
—D’una autra classa, n’i a
nommadas pomas del ciri,
son blancas parièr coma lo liri,
d’aquestas poiretz causir.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
D’una autra classa, n’i a
qu’a ieu mai m’agradarián.
—D’una autra classa, n’i a
las dichas pomas “del misto”[2]
e per mièg an la santa crotz
per qui la vòl adorar.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
D’una autra sòrta n’i a
qu’a ieu mai m’agradarián.
—D’una autra classa n’i a
nommadas pomas del siure,
aquestas valon un duro[3]
e qui n’a ne pòt manjar.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
D’un autra sòrta n’i a
qu’a ieu mai m’agradarián.
—D’una autra classa n’i a
que lor dison marinièras.
Aquelas son las mai bèlas
que Dieu principièt.
— D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
—D’una autra sòrta, n’i a
que se sonan fadrinetas,
rogetas e petitetas,
d’aquestas, poiretz causir.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
D’una autra sòrta n’i a
nommadas del renegat
e per mièg an un trauc
d’ont lo vèrme dintrèt.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
—D’una autra sòrta n’i a
que se sonan de la dama.
l’ortolana, las estrema
per quora lo sénher i anarà.
—D’aquestas, ne manjariái
mas m’acaban pas d’agradar.
Se volètz qu’o diga clar
de l’ortolana ne voldriái.[4]
lai vèrs ont l’aiga anava
e me trapi una ortolana
que lavava un mocador.
Pel biais qu’anava ela,
vegèri qu’èra ortolana
amb son davantal d’indiana
e corteta de gonèla.
Prompte li demandèri
quina frucha vendiá,
me diguèt: —de pomas del jorn,
d’aquestas poiretz causir.
Aicí, i a una pomareda
que li dison de la randa[1]
e fan de pomas de la banda,
d’aquestas poiretz causir.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
—D’una autra classa, n’i a
nommadas pomas del ciri,
son blancas parièr coma lo liri,
d’aquestas poiretz causir.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
D’una autra classa, n’i a
qu’a ieu mai m’agradarián.
—D’una autra classa, n’i a
las dichas pomas “del misto”[2]
e per mièg an la santa crotz
per qui la vòl adorar.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
D’una autra sòrta n’i a
qu’a ieu mai m’agradarián.
—D’una autra classa n’i a
nommadas pomas del siure,
aquestas valon un duro[3]
e qui n’a ne pòt manjar.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
D’un autra sòrta n’i a
qu’a ieu mai m’agradarián.
—D’una autra classa n’i a
que lor dison marinièras.
Aquelas son las mai bèlas
que Dieu principièt.
— D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
—D’una autra sòrta, n’i a
que se sonan fadrinetas,
rogetas e petitetas,
d’aquestas, poiretz causir.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
D’una autra sòrta n’i a
nommadas del renegat
e per mièg an un trauc
d’ont lo vèrme dintrèt.
—D’aquestas, ne manjariái
e m’acaban pas d’agradar.
—D’una autra sòrta n’i a
que se sonan de la dama.
l’ortolana, las estrema
per quora lo sénher i anarà.
—D’aquestas, ne manjariái
mas m’acaban pas d’agradar.
Se volètz qu’o diga clar
de l’ortolana ne voldriái.[4]
La trapam tanben dins la sceneta malhorquina Es rector de Son Pinyol; ne transcriurem una part:
Rector: Dobti pas que los mieus fraires
son mai bicaires que los cans.
Entremeteira: O pòt dire ma poma:
qu’a bicat mai de capelans
que de putas i a dins Roma.
Rector: La deves aver benesida.
Dins lo Papitu del 8 de mai de 1935 publiquèron la poesia ‘Cant a la poma’:
Ò, poma! Frucha requista
qu’amb ton chuc doç coma de mèl
adocisses nòstra vida.
Tu foguères la causida
per pecar contra lo cèl,
siá ara benesida.
Tu, que d’un tròç luènh convidas
a chuquets e mossegadas...
Tu, que pòrtas amagadas
Tantas bèlas sensacions...
Tu, que tens alifradas
tantas e tantas personas...
Tu, qu’as tant gost e ne donas
tant a las filhas qu’als gojats.
As fach que aqueste poèta,
a las fruchas refractari,
e d’instint tan sanguinari,
sonque de carn volguèt manjar,
en te gostar un pauqueton
i trobèt tala agradança
que es vengut, sens repugnança,
un fervent vegetarian.
qu’amb ton chuc doç coma de mèl
adocisses nòstra vida.
Tu foguères la causida
per pecar contra lo cèl,
siá ara benesida.
Tu, que d’un tròç luènh convidas
a chuquets e mossegadas...
Tu, que pòrtas amagadas
Tantas bèlas sensacions...
Tu, que tens alifradas
tantas e tantas personas...
Tu, qu’as tant gost e ne donas
tant a las filhas qu’als gojats.
As fach que aqueste poèta,
a las fruchas refractari,
e d’instint tan sanguinari,
sonque de carn volguèt manjar,
en te gostar un pauqueton
i trobèt tala agradança
que es vengut, sens repugnança,
un fervent vegetarian.
La poma, d’autre caire, es lo fruch enebit, e per un caprici d’Èva nos cal ara trabalhar sens relambi. Dins lo numèro del 5 de mai de 1893 del setmanièr La Tomasa publiquèron la poesia ‘Adan y Eva’:
Un jorn qu’Adam se trobava
tranquillament assetat
endejós d’una trelha
en se manjant una guaiaba,
se sarra d’el Èva amb amor
e amb sa mina risolièra
diguèt d’aquesta manièra:
—Adam, me fariás un servici?
—Servici? Diga, mariòta.
Cocha, femna, lo temps passa.
—Ai una set que m’abrasa
amb aqueste solelh qu’espotís.
—Aquela font, la veses pas
que dona d’aiga cristallina?
—D’aiga, non.
—Doncs la vòles, polida,
barrejar amb d’aigardent?
Demanda, rogiscas pas.
—Ai, Adam, sens badinar,
una poma vòli manjar
d’aquel arbre.
—Venes fòla?
de la frucha enebida
per ton Dieu, vòles manjar?
—Òc.
—E se t’arriba d’abespiar,
lo Sénher? Sès decidida?
—E tu tanben ne manjarás
un pauc.
—Ieu? jamai!
—Anem... l’òme... anem, aquò rai!
—Te disi, capitaràs pas.
Tant e tant Èva preguèt
Adam que ne mangèsse
que pauròt, ne podent pas pus,
fin finala ne mangèt.
Comencèt a racacòr,
mas un còp que n’aguèt tastat
s’exclamèt: —Aquò’s delicat!
Òc que n’èri de colhon...
—Bonas, vertat? I a pas res
de tan doç, —respondèt pivelada.—
e faguèron la manjada
de tres mila quaranta tres.
Dieu los trapèt aital,
en los volent castigar
sul pic los saquèt
fòra del Paradís.
Se prenguèron buta-buta
lo camin; Eva plorava
e Adam la se contemplava
e disiá:
—Tot pel fruch!
E que i perdèsson aital
(pensetz pas qu’aquò siá nhòrla)
a cada ponch del camin
s’exclamavan —Zo! Qu’aicí
i avèm pas jamai manjat de pomas.
tranquillament assetat
endejós d’una trelha
en se manjant una guaiaba,
se sarra d’el Èva amb amor
e amb sa mina risolièra
diguèt d’aquesta manièra:
—Adam, me fariás un servici?
—Servici? Diga, mariòta.
Cocha, femna, lo temps passa.
—Ai una set que m’abrasa
amb aqueste solelh qu’espotís.
—Aquela font, la veses pas
que dona d’aiga cristallina?
—D’aiga, non.
—Doncs la vòles, polida,
barrejar amb d’aigardent?
Demanda, rogiscas pas.
—Ai, Adam, sens badinar,
una poma vòli manjar
d’aquel arbre.
—Venes fòla?
de la frucha enebida
per ton Dieu, vòles manjar?
—Òc.
—E se t’arriba d’abespiar,
lo Sénher? Sès decidida?
—E tu tanben ne manjarás
un pauc.
—Ieu? jamai!
—Anem... l’òme... anem, aquò rai!
—Te disi, capitaràs pas.
Tant e tant Èva preguèt
Adam que ne mangèsse
que pauròt, ne podent pas pus,
fin finala ne mangèt.
Comencèt a racacòr,
mas un còp que n’aguèt tastat
s’exclamèt: —Aquò’s delicat!
Òc que n’èri de colhon...
—Bonas, vertat? I a pas res
de tan doç, —respondèt pivelada.—
e faguèron la manjada
de tres mila quaranta tres.
Dieu los trapèt aital,
en los volent castigar
sul pic los saquèt
fòra del Paradís.
Se prenguèron buta-buta
lo camin; Eva plorava
e Adam la se contemplava
e disiá:
—Tot pel fruch!
E que i perdèsson aital
(pensetz pas qu’aquò siá nhòrla)
a cada ponch del camin
s’exclamavan —Zo! Qu’aicí
i avèm pas jamai manjat de pomas.
E i a pro de poesias. La manièra mai abituala d’aprestar las pomas, en cò nòstre, es al forn. Es aital qu’agradan mai. Se son bonas, i cal pas res mai, son ja pro doças, mas las gents ne tiran lo còr e las farcisson de sucre, de mèl e de vins e licors divèrsas. De totas las manièras son un crane lepetitge. Los romans las devián ja far aital, coma ditz Plini l’Ancian dins la Naturalis historia:
Venon après las proprietats medicinalas de las diferentas espècias de pomas. Las de prima, que son acidas e contràrias a l’estomac, altèran lo ventre e la bofiga, pòrtan tòrt als nèrvis; cuèchas, son melhoras.
Explica pas coma las devián còire, mas, segurament, èran al forn, malgrat que se poguèsson tanben còire amb de vin e de mèl o al caliu, mas la cuècha al forn, en aqueste cas, es la que dona de melhors resultats.
[1] Informacion sus las pomas de randa.
[2] Del misto = de l'aluqueta.
[3] Anciana moneda espanhòla de 5 pessetas. Equivaliá, aperaquí, a 3 centims d'èuro.
[4] Melhor en V.O catalana. L'avètz aicí.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari