Coma ac muisha lo dessenh d’a costat, sovent lo monde se trufan deus “especialistas” deus hialats sociaus que parlan a truc e malhuc de causas que coneishen pas brica, “après una recèrca d’un sol clic sus Google”, au lòc de longas annadas d’estudi. Es vertat, lo fenomène es pro espandit.
 
Diserí que sustot en aqueste periòde de pandemia, cadun a un avís personau sus çò que caleré hèr o çò que caleré pas hèr en mestior de politica sanitària. Pas jamès las charradisas son estadas tan scientificas e cadun possedís las dadas incontestablas que pròvan qu’a rason.
 
E totun, me demandi s’aquò es tan negatiu qu’aquò. Me demandi s’es vertadèrament un mau que lo monde escambie dirèctament d’un biaish orizontau sense de passar per las autoritats. S’i pensam de plan, es aquò la basa de la democracia.
 
Solide, lo dangièr es d’escambiar informacions que son faussas. Mes aquò es pas qu’un question de formacion e la verificacion comença d’estar reconeguda coma indispensabla. Cadun s’es deishat un jorn gahar per un “fèica nioza” e sufís pas que d’un còp per vénguer mauhisent.
 
Abans, i avèva pas que los que possedissen los mejans de comunicacion que podèvan hèr passar las loras idèias (govèrns, proprietaris de jornaus, ministres de l’educacion nacionala). Ara, dambe l’emergéncia (recenta, ac cau pas doblidar) de la teleranha, tot a cambiat e los escambis orizontaus e alternatius an florit.
 
Aquò pòt estar un mau o un ben, tot depen deu biaish dambe lo quau es hèit. Aquí tanben la nocion de generacion es importanta. Per los que son nascut dambe lo Hialat, es benlèu mès aisit de se’n servir coma cau. Vesi a cada còp mès personas que demandan las honts d’una novèla lavetz qu’i a pauc aquò se hasèva pas.
 
La dusau causa importanta dens los escambis dirècts entre internautas es, coma ac ditz de plan lo filosòfa de las sciéncias Etienne Klein dens una entrevista sus Brut.media (Klein, un gran òmi!) es la nuança. Una charradisa deu demorar un escambi e non pas una “guèrra de trencadas”. Cau saber escotar l’aute au lòc de’u voler véncer e saber tanben díser “Sabi pas”.
 
Aquò’s important, pr’amor que los debats sus la telaranha son tròp sovent guastats per un ton nhacaire, çò que causa lo hèit que res ne sortís pas de positiu. Coma ac ditz tanben Klein, a recebudas per escrit insurtas de la part de monde que, un còp encontrats, se son averats estar fòrça charmantons.
 
Es lo medish fenomène qu’aqueste deu tipe dens sa veitura qu’es agressiu pr’amor qu’es copat deu monde exterior, mes au miei d’una amassada, tornarà trobar son sentit sociau d’èster uman dambe lo pedanh qu’a mancat espotir i a pauc pr’amor qu’èra pressat.
 
Cau doncas pas getar lo calhat dambe lo leiton e espiar se desvolopar escambis enriquiders, quitament se cau, a còps, tornar brembar aquestas règlas de basa qu’am citadas mès haut.