Opinion
L’arròp (I)
La mai doça de las confituras es sens dobte l’arròp. Es per aquò que las maires dins los Païses Catalans (qualques unas, las mai astrugas) dison de còps dels filhs que son ‘doces coma l’arròp’, malgrat que tanben se’n plangan de còps. Dins lo drama de Serafí Pitarra La Dida (la noiriça), estrenat lo 28 d’octòbre de 1872, la protagonista parla aital a una gojata a qui aviá balhat a tetar del temps qu’èra una nena:
E los amoroses son tanben fòrça doces. Dins lo numèro del 17 de decembre del 1903 del setmanièr barcelonés La Tomasa publiquèron la poesia ‘Or fals’, que ne revirarem los primièrs vèrses:
Naturalament, los qu’òptan per aquelas comparasons o dison en fasent referéncia al temperament e dins un sens figurat, plan segur, aquò es parièr quand òm te ditz aquò de ‘‘devorir de potons”, que cal pas prene jamai al pè de la letra. S’es pas doç coma l’arròp es per çò qu’es doç coma la mèl, mas la frasa se pòt solament acabar per un d’aqueles dos mots, per çò que i a pas cap d’autra mangisca que siá tan doça. Es lo sol problèma de l’arròp: es tras que doç, d’una doçor tant accentuada que, manjat sol, sens pan, al primièr assag seriá absoludament embafador per una granda majoritat de gents. Pas per ieu, se compren, que veni d’una familha que nos manjam las confituras a culhierats, mas ça que la, arribi pas de comprene que i a de gents que lor agrada pas lo sucrat, e se s’agís d’una sucrariá tan sucrada coma l’arròp n’i a que lo poirián pas quitament gostar. Aquò es aital, e aquò a pas gaire d’importància: siá t’agrada lo sucrat, siá t’agrada pas, o ni una causa ni l’autra, e per totes los cases es possible d’èsser una persona fòrça senada. Solide que, se nos trapam del caire dels que nos agrada lo doç, sorirem satisfaches en nos trapar davant un sieton d’arròp espés amb de bocins de cogorda confida. L’arròp es lo summum dels lepetitges. Es un bonbon liquid, un chuc de pansarilhas concentrat, un caramèl de rasim per lepets e lecaplats que malgrat la doçor, manjat amb de pan, arriba pas jamai d’embafar. Totun: conven de n’abusar pas, tanpauc, que las causas tan bonas fan l’abitud e podèm tombar facilament dins qualque excès, sustot a comptar de mon atge. Mas aquò rai: los excèsses son necites de quora en quora. E, segon la situacion, fòrça sovent.
Malgrat que las lunas de mèl son tanben fòrça doças, o pòdon encara èsser mai amb un pauc d’arròp, coma fa una cançoneta populara:
La literatura de cordèl l’a emplegada sovent per adocir los efluvis sentimentals, coma o podèm veire dins l’esceneta uèchcentista Rafaela la filanera, que ne reviram qualques vèrses:
Mas a la debuta del sègle passat aquelas comparasons començavan d’afastigar e la protagonista d’un autra sceneta, Paca la planchaora (de Vicent M. Carceller, publicada en 1916) se planhiá ja de tanta doçor:
Trobam tanben de mòstras del mesprètz que sentián qualques unes per las comparasons entre l’arròp e l’amor o la beutat dins lo cançonièr popular, coma dins aquesta corranda illicitana:
En passant a la literatura mai seriosa, podèm mençonar Josep Pla, que dins El campaneret remembra, demest d’autras causas, lo que fasiá sa tanta Remei:
Sabèm pas s’amb aquò de ‘clericala’ voliá dire qu’èra del gost de l’estament eclesiastic, mas dins una decima publicada dins L’Esquella de la Torratxa del 24 de decembre de 1897 òc qu’i trapam un rector fòrça lipet:
Nasquères tu qu’un mainat
aguèri aicí en cò tieu;
granda alegresa per ieu,
per Ròc gaug illimitat.
Òm a pas vist tanta jòia
enluòc d’un biais tan galòi;
se polit lo dròlle aviái,
tu èras polida e belòia.
Se qualqu’un vos vesiá un còp
sul pic vos anava aimar;
vos veire e potonejar
èra mai doç... que l’arròp![1]
aguèri aicí en cò tieu;
granda alegresa per ieu,
per Ròc gaug illimitat.
Òm a pas vist tanta jòia
enluòc d’un biais tan galòi;
se polit lo dròlle aviái,
tu èras polida e belòia.
Se qualqu’un vos vesiá un còp
sul pic vos anava aimar;
vos veire e potonejar
èra mai doç... que l’arròp![1]
E los amoroses son tanben fòrça doces. Dins lo numèro del 17 de decembre del 1903 del setmanièr barcelonés La Tomasa publiquèron la poesia ‘Or fals’, que ne revirarem los primièrs vèrses:
—Ès un tresaur, un bijós
qu’òm ne sap pas la valor,
ès un gojat de purmièra
crei qu’ès un galant drollòt,
eissernit e simpatic,
ès elegant e minhòt,
ès mai doç que sucre candi,
plan mai que la mèl e arròp[2].
qu’òm ne sap pas la valor,
ès un gojat de purmièra
crei qu’ès un galant drollòt,
eissernit e simpatic,
ès elegant e minhòt,
ès mai doç que sucre candi,
plan mai que la mèl e arròp[2].
Naturalament, los qu’òptan per aquelas comparasons o dison en fasent referéncia al temperament e dins un sens figurat, plan segur, aquò es parièr quand òm te ditz aquò de ‘‘devorir de potons”, que cal pas prene jamai al pè de la letra. S’es pas doç coma l’arròp es per çò qu’es doç coma la mèl, mas la frasa se pòt solament acabar per un d’aqueles dos mots, per çò que i a pas cap d’autra mangisca que siá tan doça. Es lo sol problèma de l’arròp: es tras que doç, d’una doçor tant accentuada que, manjat sol, sens pan, al primièr assag seriá absoludament embafador per una granda majoritat de gents. Pas per ieu, se compren, que veni d’una familha que nos manjam las confituras a culhierats, mas ça que la, arribi pas de comprene que i a de gents que lor agrada pas lo sucrat, e se s’agís d’una sucrariá tan sucrada coma l’arròp n’i a que lo poirián pas quitament gostar. Aquò es aital, e aquò a pas gaire d’importància: siá t’agrada lo sucrat, siá t’agrada pas, o ni una causa ni l’autra, e per totes los cases es possible d’èsser una persona fòrça senada. Solide que, se nos trapam del caire dels que nos agrada lo doç, sorirem satisfaches en nos trapar davant un sieton d’arròp espés amb de bocins de cogorda confida. L’arròp es lo summum dels lepetitges. Es un bonbon liquid, un chuc de pansarilhas concentrat, un caramèl de rasim per lepets e lecaplats que malgrat la doçor, manjat amb de pan, arriba pas jamai d’embafar. Totun: conven de n’abusar pas, tanpauc, que las causas tan bonas fan l’abitud e podèm tombar facilament dins qualque excès, sustot a comptar de mon atge. Mas aquò rai: los excèsses son necites de quora en quora. E, segon la situacion, fòrça sovent.
Malgrat que las lunas de mèl son tanben fòrça doças, o pòdon encara èsser mai amb un pauc d’arròp, coma fa una cançoneta populara:
E auràn luna de mèl
e d’arròp e talhadetas[3],
e al son de las castanhetas
devon dançar ela e el[4].
e d’arròp e talhadetas[3],
e al son de las castanhetas
devon dançar ela e el[4].
La literatura de cordèl l’a emplegada sovent per adocir los efluvis sentimentals, coma o podèm veire dins l’esceneta uèchcentista Rafaela la filanera, que ne reviram qualques vèrses:
Que s’es fach lo doç arròp
d’aquelas fòrça rasons
que, plena de confusions,
me disiás de ieu tan pròp?
E aquelas tendras miradas
que me fasián roja e blanca?
E quand lord ton pè de fanga
me fasiá de trepejadas[5]?
d’aquelas fòrça rasons
que, plena de confusions,
me disiás de ieu tan pròp?
E aquelas tendras miradas
que me fasián roja e blanca?
E quand lord ton pè de fanga
me fasiá de trepejadas[5]?
Mas a la debuta del sègle passat aquelas comparasons començavan d’afastigar e la protagonista d’un autra sceneta, Paca la planchaora (de Vicent M. Carceller, publicada en 1916) se planhiá ja de tanta doçor:
Calatz-vos, niston.
e esperatz que contunhe
lo relat qu’èri a contar.
Los òmes me getan vèstas,
mantèls, capèus, e casquetas,
e las mila flatariás
totas amb un ton minhard.
E se qualque colhonet,
coma vos, evidentament,
me compara al sucre candi
o benlèu lo codonhat,
la confitura e l’arròp,
lo remandi a cagar[6].
e esperatz que contunhe
lo relat qu’èri a contar.
Los òmes me getan vèstas,
mantèls, capèus, e casquetas,
e las mila flatariás
totas amb un ton minhard.
E se qualque colhonet,
coma vos, evidentament,
me compara al sucre candi
o benlèu lo codonhat,
la confitura e l’arròp,
lo remandi a cagar[6].
Trobam tanben de mòstras del mesprètz que sentián qualques unes per las comparasons entre l’arròp e l’amor o la beutat dins lo cançonièr popular, coma dins aquesta corranda illicitana:
Ès blanca coma d’arròp,
polida coma un martèl,
as la cara de gueinòt,
las aurelhas de muòl vièlh[7].
polida coma un martèl,
as la cara de gueinòt,
las aurelhas de muòl vièlh[7].
En passant a la literatura mai seriosa, podèm mençonar Josep Pla, que dins El campaneret remembra, demest d’autras causas, lo que fasiá sa tanta Remei:
Mas demoravan encara qualques pòts d’arròp —una de las siás especialitats— d’una color escura, d’un negre daurat, tocat de blaus fosques e de violacèus de merinjana. L’arròp a un gost particular, indefinible, un pauc acre, coma un vin doç bolhit e espés, perfumat de frucha, d’èrbas e de gost de noses. La siá color es somptuosa, clericala e solemna.
Sabèm pas s’amb aquò de ‘clericala’ voliá dire qu’èra del gost de l’estament eclesiastic, mas dins una decima publicada dins L’Esquella de la Torratxa del 24 de decembre de 1897 òc qu’i trapam un rector fòrça lipet:
Lo rector qu’amb d’uèlhs de lep
amb las joves vòl far un tip,
se de filhas tròba cap
amb las vièlhas fa lo còp.
En li agradant tant l’arròp
a la pança coma un cub,
gacha totes up a up,
als bons talhs fa grand estrip,
pertot s’asadolar sap
e revèrta un canon Krupp[8].
amb las joves vòl far un tip,
se de filhas tròba cap
amb las vièlhas fa lo còp.
En li agradant tant l’arròp
a la pança coma un cub,
gacha totes up a up,
als bons talhs fa grand estrip,
pertot s’asadolar sap
e revèrta un canon Krupp[8].
[1] En V.O, totjorn melhor: Vás naixer tú quant jo un noy / vaig tení aquí á casa teva; / per mí fòu la dixa meva, / p’en Roch vá se un alegroy. / No s’ha rebút may cap joya / en lloch ab tanta alegría, / y, si hermòs jo al noy tenia, / mòlt més guapa èrats per noya. / ¡Ningú vos veya un sol cop / qu’al punt no haguès d’estimarvos; / véureus y patonejarvos / era mès dólç... que l’arrop!
[2] Vaquí en V.O: Ets un tresor, una alhaja / que no e’s pot ficsá el valor, / ets un noy de totas prendas / creu qu’ets un galán xicot, / ets aixerit y simpátich, / ets elegant y bufó, / ets mes dols qu’el sucrecandi, / molt més que la mel y arrop.
[3] Veire "arrop i tallaetes": https://ca.wikipedia.org/wiki/Arrop_i_talladetes
[4] En version originala: I tindran lluna de mel / i d’arrop i talladetes, i al so de les castanyetes / han de ballar ella i ell
[5] Aqueste es l'original, un còp de mai en grafia prefabriana: ¿Qué s’ha fet el dols arrop / de aquelles moltes rahons / que, plena de confusions, / em dies de mí tan prop? / ¿Y aquelles téndres miraes / que’m tornaben roch y blanc? / ¿Y cuant brut ton peu de fanc / em pegà tantes chafaes?
[6] Aicí l'original: Calle, chaval. / y espere que continúe / en lo qu’estaba explicant. / Els hómens, me tiren gorres, / capes, sombreros, gabáns, / y me dihuen mil requiebros, / tots de índole salá. / Y si es que algún primavera, / com vosté, póse per cas, / me compara al sucre candi / y em nomena el codoñat, / la confitura y l’arróp, / el envíe a pastar fanc.
[7] En V.O: Eres blanca com l’arrop, / bonica com un martell, / tens cara de rabosot / i orelles de matxo vell
[8] En V.O: Lo rector que ab ulls de pop / á las jovas busca’l pap / y si acás no’n troba cap / ab las guetas dona’l cop. / Agradantli així l’arrop / té la panxa com un cup, / mira á tothom up á up, / als bons talls fa gran estrip / y anant de per tot molt tip / tot ell sembla un canó Krupp
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari