Un còp èra, sul fieiral, la venda d’una bèstia obesissiá a un ritual precís. Aprèp de longs tirassatges, quand l’afar èra fins finala conclusit, bordièr e maquinhon se tustavan la man en se disent: “pacha faita!” E lo maquinhon contunhava sa passejada d’una bèstia a l’autra, lo bordièr demorava prèp de la siá en contunhant de charrar ambe l’un o l’autre e respondiá a totas las demandas: “Es venduda!”. Lo bordièr sabiá que lo maquinhon tornariá a la fin del mercat quèrre la bèstia e la pagar; lo maquinhon sabiá que lo bordièr la li gardariá, quitament se un autre li ne prepausava un melhor prètz. La “pacha faita”, pas res la podiá brigalhar: èra una question d’onor.
 
Ara, dins lo nòstre monde novèl vengut un fieiral sens frontièras, los principis morals d’un còp èra an cedit lo pas a las leis del mercat, de la liura concurréncia, de la cèrca del profit e de la defensa de l’interès personal. Aital, França que se regaudissiá d’aver fait ambe Austràlia “la pacha del sègle”, valent a dire la venda de 12 sosmarins (90 miliards d’euròs) tombèt d’esquina quand aprenguèt que los Australians esquiçavan lo contracte, e que de mai los Estats Units e lo Reialme Unit, los nòstres aligats, èran venguts los nòstres concurrents, e de dire qu’aquelas nacions èran pas dignas de fisança, e qu’avián pas cap de sens moral.
 
Se pòt discutir de l’estacament a de valors e de principis qu’èran sacrats un còp èra e deplorar que d’unes se los son perduts. Mas d’unes se demandan dempuèi longtemps perqué França que se presenta coma la patria dels Dreits de l’Òme e del Ciutadan, provesís en armas regimes politics que los trepejan. Vertat qu’aqueles países que coneisson regimes autoritaris respèctan benlèu los engatjaments comercials melhor que las democracias, e de mai, los afars son los afars!