Es amusant sovent de constatar a quin punt la Republica francesa reprodusís pro identicament l’aparat e lo faste de la Glèisa, lavetz que s’engloria d’aver hèit recular l’obscurantisme de la religion gràcia a la filosofia de las Lutzes. A pas hèit que’u remplaçar, fin finala.
 
Una istòria rescrita com un Ancian o un Navèth Testament, un drapèu a la plaça d’una crotz, una “Sang impura” a la plaça deu “Nòste Pair”, una escòla au lòc deu catequisme, prefèctes au lòc d’avesques, ostaus de vila au lòc de glèisas, la declaracion deus Drets Umans peus Dètz comandaments, la lista es longa e s’entanga pas ací. Seré un pauc tròp hastiós de tot citar.
 
Mes çò que cau ajustar, es que la Republica a besonh de sents, se cambia pas atau una formula que marcha plan. E per un azard deus grans, aquesta setmana am assistit a la “canonizacion” de dus d’entre eths.
 
Solide aquò lèva pas ren a çò que hascón dens lor vita, que son monde de qualitat, mes soi pas segur que lo tractament (daubuns diserén “la recuperacion”) de l’Estat de lor memòria lor agradaré tan qu’aquò. Quin ac saber?
 
Lo purmèr es Hubert Germain, darrèr companh de la Liberacion, que s’angoc de cap a Londres tre la capitulacion de França de cap a Alemanha en 1940. S’atz vista la ceremonia que l’estoc consacrada aus Invalides, e precisament lo moment deu devís deu president Macron, imaginatz lo cap de l’Estat en auba blanca e auratz la gravetat d’un Sent Pair dens un discors que’s vòu grandiós e liric. “Passèc sa joentat en tot cercar França de pertot…. Coneishèva pas qu’una sola fidelitat: la patria”. Notaratz en passar l’entitat immateriala “França”, aperada tanben “patria”, que preng la medisha plaça dens lo discors que lo nom de “Diu” dens la boca d’un papa.
 
La dusau persona que recebèc un omenatge aquesta setmana es lo praube Samuel Patty. Victima d’un crimi òrre, es vengut un sent peus promotors de la laïcitat, çò que pòt semblar estar un paradòxe.
 
Un còp desbrembadas las circonstàncias deplorablas de son assassinat, son conflicte dambe una colegiana fòrabandida de son cors qu’inventèc una mentida a son pair de musulmans pregats de s’identificar e de sortir de la sala, la reaccion epidermica deu dit pair suus hialats sociaus e un encadenament tragic dinc a un joen extremista sanguinari de soca chechèna, l’istòria es sovent abracada e simplificada en “Mòrt per aver muishadas caricaturas de Mahomet”, lavetz que lo cors, en vertat, se debanèc fòrça plan e que lo professor hasèva son trabalh coma cau.
 
De mès, es l’estructura educativa de la Republica qu’estoc mostrada deu dit per l’aver pas vertadièrament sostengut com ac auré calut, per aver pas ensajat de restablir la vertat, mes meslèu demandat de’s desencusar.
 
Aquò rai, s’es plan qu’i aja omenatges ad aqueste professor coratjós, las envoladas liricas sus la laïcitat deishan un gost amar de presic. Aunorar la memòria es plan, mes ne profieitar per tornar servir çò que’s pòt considerar coma una ideologia, que siam per o contra, ac es fòrça mens.