Sens voler insultar degun, que’s pòt pensar que los legidors de jornalet.com e son estacats a ua informacion libra e diversificada. Alavetz, n’an pas deishat passar la crida pareishuda dens Le Monde de dijaus passat, lo 16 de deceme 2021, signada per “Informer n’est pas un délit”, un collectiu que recampa mei de 250 professionaus de la premsa, de la television e de la ràdio. Aqueste denóncia la miaça que representa lo regropament de mèdia nombrós ”entre las mans de quauques miliardaris”[1].
 
Sens tornar hèser l’istòria de la premsa, que ne soi pas istorian, tot legidor e sap, mei o mens, que ne son pas nombrós los jornaus d’audéncia exagonau que viven sens publicitat; ne coneishi pas sonque Le Canard enchaîné qu’existeish dempuish 1915. Los autes jornaus, quitament los mei ancians, que n’an besonh ende víver. Ende çò que pertòca ràdio e television, qu’avem un servici public qu’estó dinc aus ans 1980 ”la votz de França” e d’entrepresas privadas que — aitau ça digó en 2004 Patrick Le Lay, director, a l’epòca de la canau TF1 — “ven de temps de cervèu uman disponible”!
 
Ne i a pas besonh d’aver un setzenat de lustres ende aver notat que, dempuish la fin de la Segonda Guèrra mondiau, la premsa escriuta qu’a vist un sarròt de títous desaparéisher o fusionar. Entà çò que tòca la ràdio e la television, après un periòde cortet d’euforia devut a la supression deu monopòli d’Estat en 1982, los “amonedats” que constituèn lèu lèu regropaments entà dominar lo mercat e estofar la concurréncia — leugèra, leugèra — de las ràdios libras.
 
Que cau díser que los “amonedats” estón aidats ende aquò har peus jornalistas que trabalhavan dens l’audiovisuau e qu’acceptèn pas jamei totas aqueras ràdios que barjacavan; que pensi a l’Ivan Levaï, un jornalista excellent que se trufava de totas aqueras ràdios ont se parlava damb l’accent!
 
Los mèdia que son ua industria que ne pòrta pas moneda mès que permet d’aver influéncia e los “amonedats” qu’an comprés aquò.
 
Qu’avom Robèrt Hersant, lo “papivòr” que ne quitava pas de crompar jornaus e ràdios… La soa linha editoriau, çaquelà, qu’èra, mei o mens, “lo respècte de la personalitat deus títous que contrarotlava e lo lor ancoratge dens la ralitat locau deu terrenc”.
 
Ara, qu’avem un aute predator plan mei dangerós. La soa hame de mèdia qu’es hèra hòrta tanben mès la prumèra decision que pren generalament qu’es de vueitar la coscolha entà promàver quaucomet que respon non pas a çò que desiran los auditors o legidors potenciaus mas a çò que vòu eth entà servir lo sons afars autes.
 
N’èm pas dens un monde de bisonors, qu’ac sabem e la democracia que’s deu acomodar deus poders amonedats. Çaquelà, sens estar soleta, França qu’a l’ensems deus mèdia exagonaus entre las mans qu’un punhat de magnat e los govèrns successius que semblan se’n acomodar… sens s’apercéber — o se’n voler se’n apeercéber — qu’es un camin plen de trapèlas per la democracia.
 
Qu’ac vedem d’aquesta passa damb la precampanha electorau presidenciau. Levat lo cas de la premsa escriuta, qu’assistissem sus quauques canaus de television à çò que sonan pudicameent de “derivas” democraticas damb quauques bota-huèc de servici urós de l’èster!
 
Se l’avegèr nascó un jorn de l’uniformitat, la dictadura ne metè pas longtemps ende s’aviar suu camin!



 
 

fffff		fffff
	Ajustèr!   Ne vòli pas que los ahuecats m’acusen d’èstar venut a l’exagonalisme… N’èi pas doblidat los mèdia occitans mès ne’us coneishi pas levat un chic la premsa tradicionau.    La tecnologia que hè que los tenguents de l’expression occitana e pòden hargar emissions de television, etc. mès que cadré un especialista ende’n parlar.   Au cors de la darrèras trenta annadas, un jornalista qu’avó ua idèa formidabla e revolucionària ende la premsa occitana: hargar un setmanèr que pareshia re-gu-la-ra-ment! Qu’estó lo David Grosclaude quan creè La Setmana… Jo, modestament, que participèi a l’aventura sens jamei quitar ma tebaïda quitament quan estoi retirat… e sens jamei aver la coneishença deus trebucs nombrós de l’equipa oficiau… Qu’ajudèi e n’ac regreti pas!   E l’escomesa qu’estó tenguda dinc a 2018 quan l’Oplo decidè de subvencionar pas mei lo setmanèr damb lo motiu que degun ne’u legiva — qu’èi entenut à díser!   Qu’èi notat sus la tela dus o tres títols: Aquò d’aquí, Lo diari, etc. e que vesi que l’Oplo que sosten ua campanha ende l’occitan dens las escòlas damb la premsa…   Mès aquí que vse demandi excusas e que sorteishi lo men “joker”.   Que constati totun que las criticas ne mancan pas quan s’ageish de la nòsta premsa e que “los conselhèrs ne son pas los que pagan”, com ac ditz l’adagi!