Sovent lo fach d’èstre una iscla ajua. 
 
La distància tanben. Luènh d’una ‘metropòli’. Òc luènh dals uèlhs, luènh dal còr. 
 
Coma o vesèm aicí: https://visionscarto.net/les-dernieres-colonies
 
Dins los divèrses exposats, Catalonha i figura un pauc de còups. Occitania jamai (of!). Non i es d’estat estructurat entier sonat ansin original colonizat. Simon de Montfòrt e l’autre Papa Innocent an jamai emplegat lo mòt ‘colonia’ ni ‘colonizacion’. An jamai dich que i èran de depossession e destruccion sociala, lingüistica. Non non braves gents. E pi, tot aquò... es vièlh. E lo dever de memòria s’arrèsta ont comença lo Dever de ben pensar. 
 
Son ren coma aquels occitans d’America amb Colonia Valdense è! An anonciat la color pecaire elos. 
 
Las guèrras de religion o las revòltas popularas vistas solament dins un encastre reial de França. Jamai un autre possible. Per la lenga, ren. E nha nha nha. 
 
Lo fach d’èstre un vesin invisible sembla de pausar problèma per que sa revendicacion sigue vista. Èstre fondut a l’interior d’un autre ensèm ajua gaire. 
 
Exemple d’independéncia la mai recenta en Africa, Lo Sodan dal Sud qu’a capitat d’espelir. Mas en Africa, es ren l’Euròpa de l’oèst. Petròli, matèrias primieras per las companhias occidentalas, colonias 3.0 amb los EUA, China... 
 
Se la descolonizacion s’es producha de fach, mas sensa n’aver lo nom (chut chut cal ren far pantaisar la populassa!, grana de gilecos jaunes), s’es operaia totun en Euròpa. V-oèi V-oèi. Amb la reünificacion de las Alemanhas, en Euròpa centrala e Euròpa de l’èst fins a l’estatut quo per Cossòvo qu’es non reconoissut per L’ONU, sostengut per una minoritat de païses membres... Lo pati. 
 
Luènh d’Euròpa de l’oèst subretot e de las Americas un pauc tanben (en Canada los autoctònes d’un airal an obtengut lo Nunavuut, estatut mai avançat que las resèrvas indianas dals EUA), al revenge, son melhor documentats los pòbles, que de fach, a mièg mòt, son colonizats. 
 
Dins los mèdias occidentals, per Asia, per exemple se parla de Tibet, dals Oïgors e Zongaria, de Mongolia interiora. D’unos èran de païses e o son plus. O èran avans l’existéncia de L’ONU de còups tanben. Mas d’autres territòris colonizats son mens evocats a mai siguesson ben documentats. Degun ne’n parla. 
 
L’oèst de Papoa es totjorn una colonia de poblament malais etnic, lingüistic e mai religiós (mai que mai islamic).
 
Notar que papos coma indonesians son d’ancians pòbles colonizats mas aüra un es devengut un colon e doncas coloniza l’autre. D’efièch. L’estat indonesian favoriza l’integracion de Papoa occidentala. Objectiu a mitat avoat, fondre los autres dins ce qu’es sonat lo ‘monde malais’ (Indonesia, Malaisia, Sultanat de Brunei). A l’image dals Orang/Urang asli e autres Urang qualqua ren, amb al procèssus ja ben en cors en Calimatan /Bornèu/Brunei.
 
Veire Ot Danum People e Kutai sus wikipedia. 
 
La religion es marcaia sus la carta d’identitat tanben, mas la nacion, non. D’unos se dison alora d’etiqueta musulmana per aver los memes dreches que los indonesians de basa. 
 
Mema causa dins l’estat fraire e federal de Malaisia, per las doas províncias sensa cap islamic (sultan) de l’èst de Bornèu, Saraoac (anciana colonia anglesa), Saba. Integracion dals Daiacs de mar e Daiacs de tèrra, Iban, Bidayuh, coma los que son classats aborigènes sota lo nom Orang qualqua ren e que lo servici de l’estat sonat JAKOA es cargat de gerir las questions indigènas de la peninsula Malàisia n’a. Fa pensar al meme sòrt que los amerindians de Brasil amb la FUNAI
 
E parlo ren dal Sultanat de Brunei. Malaisianisme referencial, rigorisme maximal rapòrt als dos vesins. Tant val d’èstre dins lo reng. E los pòbles aborigènes / Orang qualqua ren invisibilizats. 
 
Solet, luènh al sud èst entre las isclas que las populacions son mai crestianas que musulmanas, l’èst de Timòr a capitat d’èstre independent. E encara al pretèxte en rèirefons - e pron pietadós - qu’es legitime perqué es ren lo meme colonizator istoric (portugués) que lo colonizator istoric d’Indonesia (Neerlandeses). Al pres de la sang e de l’arcelament de l’armaia indonesiana e de sas faccions mièjaoficialas en Timòr. Aquí tanben un ancian colonizat deven colonizator. E seria acceptable?
 

 
Mai lo temps passa, mens i son de territòris de descolonizar.
 
La documentacion sus la question es febla per los problèmas actuals. 
 
En França coma dins los pauc de païses occidentals qu’an encara de colonias lo vocabulari politicament corrècte a remplaçat ‘colonias’ per Oltramar, territòri, dependéncia...
 
E per ce que val la dicha de L’ONU per lo Saara occidental, Marròc es gaire impressionat... 
 
Parier se polèm demandar quora aurem de mediatizacions dals rapòrts de fòrça linguistics per las Americas e l’oèst d’Euròpa?
 
Enavisatz vos pasmens. Quora França denóncia Tibet o los Oïgors, los chineses denóncian la situacion de Corsega. Pròva que polèm ren avançar ansin se los colonizators an totjorn de jokèrs... coma una plaça al Conselh de securitat a L’ONU. 
 
Nòta: en França, al nom de l’egalitat entre ciutadans, las estatisticas lingüisticas son empachaias. Un amic trabalhant a L’INSEE m’o confirmèt de temps fa.