Te coneisse, adonc te tue
 
Quante aparam los interès daus autres animaus, qu’es pas rare de s’auvir dire que nòstres arguments serián sens valor, per ‘mor que sem probable “un bobo ciutadan que compren ren a l’elevatge” o que “sapchent pas far la diferéncia entre una perdrija roja e una bartavèla, avèm deguna legimititat a criticar la chaça”. Adonc, qu’auriam pas las coneissenças necessàrias per jutjar dau subjècte.
 
La pòrta-paraula dau Partit Animalista Muriel Fusi ne’n portet lo devís au començament de l’annada 2021: quante publica un tweet denonciant l’elevatge, chada annada en França, de 15 milions de faisans destinats a se far chaçar a la sega, o illustra emb la fòto d’una perdrija (1). Maugrat qu’aquela error siá sens consequéncia sus lo fons dau perpaus, la reaccion dau mitan de la chaça arribet lèu: lo tweet es massisament difusat emb l’objectiu de la discreditar e de disqualificar las posicions animalistas dins lor ensemble.
 
Notarem la paradòxa que consistís a se lançar sus aquela confusion e a defendre, en mesma temps, sos camaradas de chaça qu’an mesprés una perdrija grisa per una jalina faisana (2), o un pòrc-singlar emb un ciclista (3). Lo mesme estandard doble se manifestet quante Willy Schraen, president de la Federacion nacionala daus chaçaires, postet sus Facebook en setembre de 2020 la fòto d’un “excepcionau pè d’orquidèas sauvatjas dins un territòri subrecrane entretengut per los chaçaires” (4), que se revelet mas un pes de sentor comun, çò que provoquet pas per tant l’indignacion daus chaçaires.
 
La tèsi defenduda es la seguenta: las personas que practican pas ni l’elevatge, ni la chaça, ni la pescha o los qu’an jamai assistit a una corguda de braus, per exemple, serián pas legitimes per criticar aquelas practicas puei que seriá tot coma parlar sens saubre.
 
Conéisser quauques detalhs tecnics d’aquelas practicas e quauques aspèctes daus animaus concernits per elas seriá donc necessari e sufisent per acceptar moralament l’espleitacion, l’utilizacion, l’acorsada e/o la mesa a mòrt d’aqueus quites animaus. Te coneisse, adonc te tue.
 
Pasmens, d’en primier, ren permet d’afirmar que las personas qu’aparan los interès daus autres animaus coneisson pas tan ben los individús qu’aparan que los que los espleitan. L’argument constituís d’alhors una generalizacion daboriva: totas las personas animalistas, veganas e/o antispecistas son pas eissudas daus mesmes mitans e vivon pas dins las mesmas condicions materialas. Un bon pauc d’entre elas demòran en mitan rurau, an frotjat entremieg los jaliniers, los estables o los lapiniers, son daus naturalistas experimentats, passant lor temps liure a se pradelar, a entreténer lor òrt, etc. Daus uns trabalhavan en tuador o dins la bochariá avant de venir vegans, d’autres son daus enfants o petits-enfants d’elevaire.
 
Aqueste argument es d’autant mai dobtós que las personas que militan en favor daus animaus detenen sovent daus sabers ignorats dau public, coneissenças que se son sovent fachas sautador per lor engatjament. Sabon ben que los policons achaban trissats dins l’industria daus uòus. Sabon ben que las vachas menan pas de lach sens que las fòrçen a vedelar. Sabon ben que los peissons pòden sufrir. Sabián tanben per las “vachas a fenestron”, plan mai avant l’enquista de l’associacion L214 que faguet orror au grand public e aus mèdias en 2019. Sabon çò que se passa dins los tuadors e sus los chalutiers, a l’esconduda.
 
Afirmar que las personas que se preocupan daus interès daus autres animaus son daus “bobos ciutadans que coneisson ren daus animaus” es sostengut per deguna donada evidenta.
 
Puei, mai important d’enguera, qu’es pas la proximitat emb los animaus o los mitans dins los quaus vivon que condiciona la consideracion morala qu’avèm per eus. Mai generalament, qu’es pas perque coneissem quauqua ren (o que cresem conéisser) qu’avèm quauqua legitimitat per espleitar o esbolhar quauqua ren.
 
Aitau, i a p’una rason de considerar que las personas que chaçan, peschan o utilizan los autres animaus per lor charn, lor lach, lor pelissa o lors uòus an un biais de veire mai juste de çò qu’es etic a lor endrech. E mai, qu’es tot lo contrari: aquelas personas que tiran un avantatge de l’utilizacion e de la mesa a mòrt d’aqueus individús, auràn tendéncia, jos l’influéncia d’un conflicte d’interès, a ensaiar de trobar daus arguments que justifican a posteriòri lo fondament de lor practica.
 
Qu’es question aicí d’etica. Saubre qu’un cèrvi elaf adulte tomba sas còrnas a la fin de l’ivèrn es una informacion qu’a p’una utilitat per determinar si li tirar una bala dins lo còr es una bona o una chaitiva chausa.
 
Qu’es pas necessari de conéisser lo periòde de coason de la perdrija roja o de saubre çò qu’es un chabrolet per avançar l’idèa qu’acorsar e tirar daus còps de fuòc sus daus individús son de las activitats que nòson a lors interès fondamentaus.
 
Qu’es pas necessari de conéisser la diferença entre dau fen e de la palha per questionar l’espleitacion daus animaus en elevatge dins l’objectiu de redusir las sofrenças generalas.
 
Qu’es per contra necessari de saubre que los animaus concernits per los tractaments provocats per aquelas practicas pòdon ressentir de las experiéncias negativas o positivas. Qu’es perque pòdon sufrir de l’embarrament, de las mutilacions o de lor mesa a mòrt. Perque aquela capacitat a ressentir, ela, ven tot drech daus tractaments impausats.
 
Maugrat la tendéncia de quauqu’uns a mobilizar aquel argumentari per defendre divèrsas practicas que nòson fortament a un nombre incalculable d’animaus, seriá donc temps d’enauçar lo debat e de reconéisser que qu’es ren mas una impostura intellectuala.
 

Sorsas
   

Per anar mai luenh