França ten aquela particularitat dins l’Union Europèa d’aver una monarquia republicana. Lo president, elegit al sufragi universal, a plan mai de poder que non pas lo president dels Estats Units per exemple. E, per los que ne dobtarián, sufís d’agachar l’anar dels afars de l’Estat per veire que la representacion nacionala jòga las utilitats sonque e que lo Primièr ministre es pas que la votz de son mèstre.
 
Fa longtemps qu’a viscuda la faula [art. 20 de la Constitucion] d’un govèrn que determina e mena la politica de la Nacion quitament se, quand foguèt elegit, lo president novèl precisèt de tira que voliá exerçar son mandat —recebut del pòble— d’una faiçon jupiteriana.
 
Fasiá pas que dire clarament, e sens i metre las formas, qu’aviá pas l’intencion de se contentar de jogar los arbitres mas de prene las decisions coma o avián fach los autres presidents de la V^na Republica. Èra clar tre lo començament que lo Primièr ministre seriá unicament un collaborator coma o avián dich, sens ges de precaucions oratàrias, un Chirac o un Sarközy.
 
Caliá ben aqueles prolegomèns per explicar, en partida, lo comportament d’un primièr ministre que, a còps, pòt aver un prurit d’autoritarisme. 
 
Se ne cresèm l’article del Petit Bleu —o Pichon Blau— d’Òut e Garona de dimenge passat que titolèt sus quatre colònas: Polemica. Fregidura sus la linha LGV e i consacrèt tota la pagina dos!
 
Aquel dorsièr, conegut de totes, concernís lo perlongament de la linha LGV París-Bordèu fins a Tolosa amb un finançament identic a lo que se faguèt per la linha de París a Bordèu. Es a dire que las collectivitats traversadas pel TGV —o las que poirén, segon nòstres governaires, ne tirar qualque profièch— devon pagar per se trobar, levat dins las vilassas, coma las vacas qu’agachan passar lo tren!
 
De segur, las autoritats tolosencas son per, coma es per lo conse màger d’Agen per çò qu’aquò permetrà, çò ditz, de se raprochar de París!!! Los opausants, eles, an per argument que saquejar milièrs d’ectaras de tèrras agricòlas, de bòsques, etc. per estalviar un quinzenat de minutas sul camin de la capitala de França es un pauc cort. E apòndon que i a de segur solucions mai economicas coma la de modernizar la linha actuala per rotlar a 180 km/h…
 
Lo conselh departamental a votat contra e refusa, autan coma autras collectivitats de las Lanas de pagar los milions demandats pel govèrn.
 
Aquel refús del conselh departamental, lo Primièr miinistre lo qualifiquèt d’irresponsable e unes de sos amics politics parlèron de “la naïveetat de la majoritat departamentala”.Lo Primièr ministre diguèt que l’Estat demorariá pas sens reaccion e esitèt pas a far de cantatge en parlant de la possibilitat de suprimir la gara TGV d’Agen, etc. Devant aqueles propausses, la presidenta del departament li rebequèt que semblava “un cap de gara [que] saupriá pas mai ont penjar son lum!”. Faguèt remarcar que Òut e Garona èra pas solet a refusar de pagar e que i aviá tanben lo conselh departamental de Gironda, la comunautat de Dacs e la del País Basc…
 
Quand foguèt nomenat Primièr ministre, En Castex èra content d’èsser presentat coma un òme dels “territòris” —girgon tecnocratic e parisenc per dire: país, region, etc.— e fasiá valer son accent del “territòri”!! Mas, coma tantes autres foncionaris d’autoritat o elegits, etc. la region es unicament un endrech per servir las ambicions de tot aquel mond. Las consultacions “ciutadanas” e autras besucariás son pels mèdia que jògan las public relations de nòstres politicians.
 
Ara, de qué va arribar? Lo govèrn va demandar un autre vòte? Qualques conselhièrs crentoses o ben chapitrats votaràn d’une faiçon diferenta… coma se faguèt pel referendum de Sarközy amb lo “non” cambiat en “òc” per la representacion nacionala…
 
Los colhonats seràn los ciutadans, copables d’aver cregut a la valor de lor vòte… 
 
E, per acabar, recentament, me sembla que qualqu’un de Paris diguèt, naut e fòrt, que caliá tornar aviar la descentralizacion…
 
Coma o fa dire Molière a un de sons personatges: “Estonatz-vos après aquò que vòstra filha siá muda!”