Opinion
Lo purisme: una question sensibla (I)
Lo problèma dau purisme a l’escala d’una lenga
Lo purisme es lo mite segon lo quau una lenga poiriá èsser pura, e tanben es l’activitat illusòria que pretend purificar una lenga.
En lingüistica —dins la recèrca scientifica sus lo lengatge— i a una posicion pron consensuala que condemna fermament lo purisme. Lei lingüistas sabon fòrça ben que lei lengas puras pòdon pas existir. Totei lei lengas coneisson d’escambis e recebon d’influéncias exterioras, es completament normau. Per exemple, en occitan, alquimia ven de l’arabi e pus luenh dau grèc, satin ven de l’arabi e pus luenh dau chinés, sasir ven de l’alemand ancian, diesèl ven de l’alemand modèrne, balaja ven dau breton, chin ven de l’arpitan, tarcum ven de l’aragonés, guerrilha ven de l’espanhòu, reüssir ven de l’italian, vagon ven de l’anglés, chantilhí ven dau francés, etc.
Lo problèma dau purisme a l’escala d’un dialècte
Aquela analisi, que demòstra lo non-sens dau purisme, tanben se pòt transferir ai dialèctes. Lei dialèctes d’una lenga, en situacion normala, escàmbian una granda massa d’elements entre elei, de lònga, constantament. E mai l’escambi interdialectau permanent es un dei fenomèns que fan l’unitat d’una lenga. Lei grands lingüistas Juli Ronjat, Walther von Wartburg e Joan Coromines ne donan de molons d’exemples en occitan. Ansin lo nom cabdèth es un gasconisme qu’a ben capitat dins leis autrei dialèctes occitans. La locucion adverbiala pauc a cha pauc es un tipe vivaroaupenc que s’es espandit en provençau e mai alhors.
En defòra deis escambis entre dialèctes, tanben podèm observar de formas que semblarián limitadas a un dialècte mai que son, en realitat, comunas a l’ensemble de l’occitan, tot en avent d’usatges mai o mens intens segon lei dialèctes. Per exemple, l’usatge dei sinonims dia e jorn pòt semblar solament gascon, pasmens a l’Edat Mejana foncionava tanben dins leis autrei dialèctes occitans; l’auvernhat ne garda encara una traça ben viva dins lei sinonims mèidia e miegjorn. Lo vèrb porgir o pòrger sembla sustot vivaroaupenc, niçard e provençau; mai una analisi detalhada de Wartburg demòstra que s’utilizava en gascon medievau e que s’emplega encara pron, uei, dins totei lei dialèctes situats entre Gasconha e Provença.
La lingüistica demòstra donc que i a jamai de barriera absoluda que pòsca empachar leis escambis entre lei lengas. E encara mens entre lei dialèctes d’una meteissa lenga.
Lo purisme es lo mite segon lo quau una lenga poiriá èsser pura, e tanben es l’activitat illusòria que pretend purificar una lenga.
En lingüistica —dins la recèrca scientifica sus lo lengatge— i a una posicion pron consensuala que condemna fermament lo purisme. Lei lingüistas sabon fòrça ben que lei lengas puras pòdon pas existir. Totei lei lengas coneisson d’escambis e recebon d’influéncias exterioras, es completament normau. Per exemple, en occitan, alquimia ven de l’arabi e pus luenh dau grèc, satin ven de l’arabi e pus luenh dau chinés, sasir ven de l’alemand ancian, diesèl ven de l’alemand modèrne, balaja ven dau breton, chin ven de l’arpitan, tarcum ven de l’aragonés, guerrilha ven de l’espanhòu, reüssir ven de l’italian, vagon ven de l’anglés, chantilhí ven dau francés, etc.
Lo problèma dau purisme a l’escala d’un dialècte
Aquela analisi, que demòstra lo non-sens dau purisme, tanben se pòt transferir ai dialèctes. Lei dialèctes d’una lenga, en situacion normala, escàmbian una granda massa d’elements entre elei, de lònga, constantament. E mai l’escambi interdialectau permanent es un dei fenomèns que fan l’unitat d’una lenga. Lei grands lingüistas Juli Ronjat, Walther von Wartburg e Joan Coromines ne donan de molons d’exemples en occitan. Ansin lo nom cabdèth es un gasconisme qu’a ben capitat dins leis autrei dialèctes occitans. La locucion adverbiala pauc a cha pauc es un tipe vivaroaupenc que s’es espandit en provençau e mai alhors.
En defòra deis escambis entre dialèctes, tanben podèm observar de formas que semblarián limitadas a un dialècte mai que son, en realitat, comunas a l’ensemble de l’occitan, tot en avent d’usatges mai o mens intens segon lei dialèctes. Per exemple, l’usatge dei sinonims dia e jorn pòt semblar solament gascon, pasmens a l’Edat Mejana foncionava tanben dins leis autrei dialèctes occitans; l’auvernhat ne garda encara una traça ben viva dins lei sinonims mèidia e miegjorn. Lo vèrb porgir o pòrger sembla sustot vivaroaupenc, niçard e provençau; mai una analisi detalhada de Wartburg demòstra que s’utilizava en gascon medievau e que s’emplega encara pron, uei, dins totei lei dialèctes situats entre Gasconha e Provença.
La lingüistica demòstra donc que i a jamai de barriera absoluda que pòsca empachar leis escambis entre lei lengas. E encara mens entre lei dialèctes d’una meteissa lenga.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari