Opinion
Pichonas aproximacions a sens unic
De causas que son pron estonantas dins lo nòstre pichon monde occitan son de causas que tiran l’uèlh quora sèm onèstes.
De còups van totjorn dins lo sens de l’oblit de l’occitan vivaroalpenc.
— Per exemple, Raimon Feraut naissut devèrs 1245 en Ilònça dins la bòna valaia de Tiniá, trobador e monge a l’abaía de Lerins. Fins aquí va.
Mas i es de qué trobar fòrt de legir çai e lai qu’es un “trobador niçard”. E òc! Perqué? Trobador, doncas escrivan occitan, ok. Mas dire “niçard” es d’imperialisme niçard/ d'antioccitanisme coma expression. Cercar una raïç d’antenat de dialècte niçard ont n’i a ren (o remplaçar lo tèrme d'occitan per parlar d'un espandi mai reduch que l'airal dals païses d'Òc mas mai gròs que l'airal de dialècte niçard en dire niçard a la plaça). A viscut coma monge en Provença (fàcia a Cànoa), ditz qu’escriu en un provençal especial, ben lèu una forma literària d’occitan amb qualques traches vivaroalpencs que començan a pena de ponchear dal det cf. “E si deguns m’asauta Mon romanz, ni mons ditz, Car non los ay escritz En dreg proenzal, Non m’a tengan a mal, Car ma lenga non es Del drech proenzal” (vèrses 86-92).
Tanben, minga rason de mesclar lenga e territòri: la Contea de Niça existia manco d’aquel temps.
Aüra Ilònça es totjorn dins la valaia de Tiniá e s’i parla sempre occitan e mai precisament vivaroalpenc encuei. Doncas occitan. E se volèm dire a la rigor “trobador alpenc”, “trobador gavòt” (o mai “trobador vivaroalpenc”) serà que lo mai just per dire d’el en rapòrt de l'occitan d'aüra.
— Mema causa per la Letra de Loís Grimald, senhor dal Puget de Teniers, als séndegues de Niça escricha a Mónego en 1397. Dire qu’es un tèxt niçard es una mensònega (de mai).
Degun trach tipic dal niçard ponchea per dire aquò, nimai provençal d’alhors.
Negar l’occitanitat, e mai un usatge de tip administratiu (e de koïné) d’un tal occitan es negar l’unitat de nòstres raïces occitans. Un occitan comun coma practicat dins totas las ciutats de l’espaci occitan. Ja precisar —d’aquel temps— qu’es de “niçard” es impossible de sostenir onestament (a mai escrich de Mónego d’aquel temps). Es d’occitan mejan. E basta.
— Mema causa per Joan Francés Fulcònis (en occitan de l’epòca escrich “Johan Frances” Fulconis) naissèt a Líusola, devèrs 1520. E foguèt un matematician autor dal tractat occitan “La cisterna fulconicra”, estampat a Lion en 1562. Fins aquí va ben. Anam d’acòrdi.
Mas i es de qué se plegar en legir çai e lai “autor niçard”, “tèxte escrich en niçard/ nissart”... E òc! Perqué? Perqué ja l’autor es un occitan, e se volèm dire segon l'occitan d'aüra, a la rigor occitan vivaroalpenc o gavòt. De la valaia de Tiniá. E ren dal bas de la valaia, que poiriam inventar una proximitat imaginària amb Niça. Lo bas de la valaia rèsta totun a 50 quilomètres de Niça e s’i parla ren niçard mas totjorn vivaroalpenc. Per parallèl e remetre las pendulas a l’ora, se’n avisar que Cànoa es a 30 quilomètres de Niça. Un autor medieval de Cànoa o de l’airal de Provença pròche de Niça seria un autor “niçard”? Avans 1388 es un anacronisme. Après es grossierament inexacte.
Es de tot d’amont ont se parla (encara) vivaroalpenc en CHA, amb los/las, amb los -s de plurals diches, -l finala mantengüa... Aquel de niçard (o de provençal)!
Poiretz dire que Niça serà la capitala de las Tèrras Nòvas de Provença, sonaias a partir de 1526, Contea de Niça, mas es totjorn mesclar lenga e istòria (en val Ròia se parla ni niçard, ni un dialècte occitan).
Lo monde poiria respòndre qu’a viscut tanben a Niça. De segur. Mas empacha que sigue escrich en niçard. Òc, d’aquel temps, lo niçard coma lo provençal non es encara tròup autonòme per èstre un dialècte aver de caracteristicas pron netas per dire “es de niçard”.
Vos convio a legir lo tèxte: trobaretz en minga luec d’articles niçards “lu/li”, ni de plurals excepcionals “pichoi/bèi...” ni de plurals en “-i” per lo femenin, ni mai de vocalizacion d’-l finala, e encara mens de lexic toscanizat “menchonaia, meso”... Fa totplen d’elements per que posquessiam préner garda de dire qu’es de niçard.
Après tot un autor felibrenc coma Devolui escriguèt a Niça, mas èra ren en niçard nimanco (Nòta en passant: ai conoissut un temps qu’a l’Acadèmia nissarda calia èstre naissut sus 3 generacions dins lo territòri de la Contea de Niça per n’èstre membre).
Seria ben de ren totjorn virar a se ce qu’es estrategic per melhor justificar de muralhas entre “lengas” d’Òc après (lenga nissarda vs lenga provençala per exemple, totjorn en obliar lo dialècte vivaroalpenc al passatge).
De còups van totjorn dins lo sens de l’oblit de l’occitan vivaroalpenc.
— Per exemple, Raimon Feraut naissut devèrs 1245 en Ilònça dins la bòna valaia de Tiniá, trobador e monge a l’abaía de Lerins. Fins aquí va.
Mas i es de qué trobar fòrt de legir çai e lai qu’es un “trobador niçard”. E òc! Perqué? Trobador, doncas escrivan occitan, ok. Mas dire “niçard” es d’imperialisme niçard/ d'antioccitanisme coma expression. Cercar una raïç d’antenat de dialècte niçard ont n’i a ren (o remplaçar lo tèrme d'occitan per parlar d'un espandi mai reduch que l'airal dals païses d'Òc mas mai gròs que l'airal de dialècte niçard en dire niçard a la plaça). A viscut coma monge en Provença (fàcia a Cànoa), ditz qu’escriu en un provençal especial, ben lèu una forma literària d’occitan amb qualques traches vivaroalpencs que començan a pena de ponchear dal det cf. “E si deguns m’asauta Mon romanz, ni mons ditz, Car non los ay escritz En dreg proenzal, Non m’a tengan a mal, Car ma lenga non es Del drech proenzal” (vèrses 86-92).
Tanben, minga rason de mesclar lenga e territòri: la Contea de Niça existia manco d’aquel temps.
Aüra Ilònça es totjorn dins la valaia de Tiniá e s’i parla sempre occitan e mai precisament vivaroalpenc encuei. Doncas occitan. E se volèm dire a la rigor “trobador alpenc”, “trobador gavòt” (o mai “trobador vivaroalpenc”) serà que lo mai just per dire d’el en rapòrt de l'occitan d'aüra.
— Mema causa per la Letra de Loís Grimald, senhor dal Puget de Teniers, als séndegues de Niça escricha a Mónego en 1397. Dire qu’es un tèxt niçard es una mensònega (de mai).
Degun trach tipic dal niçard ponchea per dire aquò, nimai provençal d’alhors.
Negar l’occitanitat, e mai un usatge de tip administratiu (e de koïné) d’un tal occitan es negar l’unitat de nòstres raïces occitans. Un occitan comun coma practicat dins totas las ciutats de l’espaci occitan. Ja precisar —d’aquel temps— qu’es de “niçard” es impossible de sostenir onestament (a mai escrich de Mónego d’aquel temps). Es d’occitan mejan. E basta.
— Mema causa per Joan Francés Fulcònis (en occitan de l’epòca escrich “Johan Frances” Fulconis) naissèt a Líusola, devèrs 1520. E foguèt un matematician autor dal tractat occitan “La cisterna fulconicra”, estampat a Lion en 1562. Fins aquí va ben. Anam d’acòrdi.
Mas i es de qué se plegar en legir çai e lai “autor niçard”, “tèxte escrich en niçard/ nissart”... E òc! Perqué? Perqué ja l’autor es un occitan, e se volèm dire segon l'occitan d'aüra, a la rigor occitan vivaroalpenc o gavòt. De la valaia de Tiniá. E ren dal bas de la valaia, que poiriam inventar una proximitat imaginària amb Niça. Lo bas de la valaia rèsta totun a 50 quilomètres de Niça e s’i parla ren niçard mas totjorn vivaroalpenc. Per parallèl e remetre las pendulas a l’ora, se’n avisar que Cànoa es a 30 quilomètres de Niça. Un autor medieval de Cànoa o de l’airal de Provença pròche de Niça seria un autor “niçard”? Avans 1388 es un anacronisme. Après es grossierament inexacte.
Es de tot d’amont ont se parla (encara) vivaroalpenc en CHA, amb los/las, amb los -s de plurals diches, -l finala mantengüa... Aquel de niçard (o de provençal)!
Poiretz dire que Niça serà la capitala de las Tèrras Nòvas de Provença, sonaias a partir de 1526, Contea de Niça, mas es totjorn mesclar lenga e istòria (en val Ròia se parla ni niçard, ni un dialècte occitan).
Lo monde poiria respòndre qu’a viscut tanben a Niça. De segur. Mas empacha que sigue escrich en niçard. Òc, d’aquel temps, lo niçard coma lo provençal non es encara tròup autonòme per èstre un dialècte aver de caracteristicas pron netas per dire “es de niçard”.
Vos convio a legir lo tèxte: trobaretz en minga luec d’articles niçards “lu/li”, ni de plurals excepcionals “pichoi/bèi...” ni de plurals en “-i” per lo femenin, ni mai de vocalizacion d’-l finala, e encara mens de lexic toscanizat “menchonaia, meso”... Fa totplen d’elements per que posquessiam préner garda de dire qu’es de niçard.
Après tot un autor felibrenc coma Devolui escriguèt a Niça, mas èra ren en niçard nimanco (Nòta en passant: ai conoissut un temps qu’a l’Acadèmia nissarda calia èstre naissut sus 3 generacions dins lo territòri de la Contea de Niça per n’èstre membre).
Seria ben de ren totjorn virar a se ce qu’es estrategic per melhor justificar de muralhas entre “lengas” d’Òc après (lenga nissarda vs lenga provençala per exemple, totjorn en obliar lo dialècte vivaroalpenc al passatge).
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari