Lo 15 d’octobre de 879, Boson, bèl fraire del rei Carles [Charles le Chauve], foguèt coronat rei. Sos territòris despassavan largament Provença. En 890, son filh Loís devenguèt rei de Provença. Un segond Boson foguèt comte tre 949 duscas vèrs 968; èra vassal de l’emperaire d’Alemanha. D’unes fan montar l’origina de la crotz occitana a aqueste Boson. N’avèm pas cap de pròva e es fòrt improbable.
 
Après Boson II, sos filhs Guilhèm primièr e Rotbaud/Roubaud foguèron comtes de Provença en indivision. En 972, Guilhèm e Rotbaud, cacèron los Sarrazins de la Garda Freinet. La noblessa provençala participèt a la lucha e, tanben, de senhors italians. Dempuèi d’annadas, los Sarrazins rançonavan lo mond e perpetravan ràzias. La sequestracion de Maieul, originari d’Apte e abat de Clunhic avièt la lucha. Après la victòria, Guilhèm foguèt nommat Lo Liberator. Prenguèt lo títol de marqués de Provença. Moriguèt en 993; son fraire Rotbaud, venguèt marqués a son torn.
 
En accion de gràcia, Guilhèm Lo Liberator faguèt bastir una glèisa dedicada a la crotz del Crist a Sarrians, al limit de las tres diocèsis d’Avinhon, Carpentràs e Aurenja. Moriguèt abans l’acabament de la glèisa. Pr’aquò sembla que los senhors provençals ajan onorat la memòria de Guilhèm lo Liberator, e a lor torn, lors descendents tanben, d’annadas e d’annadas.
 
Los eiretièrs de Guilhèm o de Rotbaud foguèron tornamai comtes en indivision; las filhas non dotadas èran comtessas tanben. En revenga, sol un òme portava lo títol de marqués. Duscas en 1094, los marqueses foguèron de Bosonidas. Puèi Raimond de Sant Gèli portèt aqueste títol.
 
Los maridatges d’unas filhas portèron de dreches fòra Provença:
   
En 1981, Léon Jéquier, eraldista soís renommat, indiquèt que la crotz occitana poiriá correspondre a una crotz relicari compausada après la victòria de la Garda Freinet[1]. Aquesta crotz relicari seriá estada una figura preeraldica. Segon Jéquier, “la crotz dicha de Tolosa” es un emblèma comun a Provença tota e originari d’aquí, una crotz federativa dels senhors provençals. Avèm pas cap de testimòni sul relicari; pr’aquò se pòt pensar qu’a plan existit: n’i aviá dins las glèisas importantas. La proposicion de Jequièr deu èsser considerada amb atencion.
 
Los exemples de croses originalas mancan pas en Provença; atèstan d’una capacitat bèla de creacion. D’unas son presentadas aicí.
 
Se pòt pensar qu’aquestas croses son de creacions localas; es legitim d’o dire tanben per la crotz ramondenca. Los Comtes de Tolosa-Marqueses de Provença foguèron los premièrs a l’utilizar suls denièrs puèi coma emblèma, seguits pels comtes de Forcauquièr, per d’unes de la familha del Bauces qu’agèron un temps de pretencions sul comtat de Provença e per divèrsas familhas nòblas de Provença e del Delfinat.