Coneissèm totes l’adagi —se n’es un!—: “Uèi sèm aquí, deman n’i serem pas mai!” Generalament, en venent vièlh, es un devís que se pronóncia quand rescontram un tal per carrièra e que lo propaus tira sus la santat, la vida… la mòrt.
 
La mòrt, una fatalitat que degun i escapa pas mas que totòm espèra lo mai tard possible e d’i arrivar, faiçon de dire, en bona santat.
 
Las gents de ma generacion, sètze lustres a pr’aquí, coneguèron pas la guèrra o n’an pas servat lo sovenir. E çò que ne sabon l’aprenguèron non pas a las escòlas —l’escòla francesa aimèt pas jamai l’istòria recenta!— mas dins lo mitan familhal o a l’asard en ausissent, joenòt, las remarcas d’un o de l’autre.
 
Mai tard, plan mai tard, los libres, los mèdia, etc. prenguèron lo relais per denonciar la foliá d’un òme e de son “reich de mila ans”. Coneguèrem tanben dos mots d’alemand: anschluss e blitzkrieg cargats de sens dominaire e esglasiant a l’encòp. L’engèni del Mal costejava un engèni militar e un individú desprovesit d’escrupuls…
 
Per far cort, nos acomodèrem del ridèu de fèrre e de las revòltas sanguinosas dins las democracias popularas; aculhiguèrem amb danças e cants sa casuda en 1989 e la formacion tornar —amb qualque reticéncia per d’unes— d’una Alemanha unida e politicians e mèdia entonèron un pean per una patz per los mila ans a venir!
 
Qual foguèt urós e content? Las nacions occidentalas democraticas que fasián la demonstracion — ens tirar un còp de fusilh— de lor superioritat sus las democracias —dichas— popularas…
 
Degun pensèt pas jamai o volguèt pas veire que lo vèrmi èra dins lo fruch… d’autant que lo venceire agèt pas la victòria modèsta.
 
Pensatz se los païses satellits de la defunta Union Sovietica se pressèron de mudar los catons luènh de lor protector que fasiá regnar l’òrdre desempuèi 1945 en se privant pas d’usar lo knot. Lèu lèu Americans e Europèus agèron per totes aqueles païses los uèlhs de Chimena quitament se mai d’un pòble en se desliurant d’unas cadenas se metèt de tira dins cadenas novèlas amb lo gauleiter local.
 
Lo vèrmi èra dins lo fruch, disiái e los exegètas, ne soi segur, trobaràn explicacions a l’evolucion d’un Potin al cors de las darrièras vint annadas. 
 
Vae victis! —Los vencits an pas ges de drech!— Se lo Traité de Versailles umilièt los Alemands a l’epòca e menèt al chaple de la segonda guèrra mondiala, se poiriá que l’umiliacion de l’espeçatge de l’Union Sovietica agèsse menat al revenge d’un Potin, dictador a l’ostal e que volriá tornar recuperar l’eiretage comunista?
 
Desempuèi 2008, sas intervencions militaras leugièras e la politica de desinformacion menada de longa an amendrit la vigilància del “mond occidental” que s’es abituat a sa logorrèa verbala!
 
Los dirigents europèus e estatsunidencs se son daissats colhonats per la duplicitat d’un òme capable de renegar sa paraula en virant l’esquina.
 
Potin vòl recuperar lo claus de l’èx-Union sovietica: anuèit, Ucraïna paga lo prètz de son independéncia cap non pas a Mòscou mas a un dictador que declarèt, qualques ans a, qu’aniriá “tuar los Chechèns quitament s’anavan s’amagar dins los cagadors”. E tenguèt sa paraula!
 
Anuèit, son los Ucraïneses que, fins a la primièra explosion, volián pas creire qu’un quite dictador gausèsse una anschluss sus un país reconegut internacionalement desempuèi la casuda del mur de Berlin.
 
La reescritura de l’Istòria de las annadas recentas per Potin es significativa e s’enganava pas lo que diguèt que se caliá mesfisar doblament d’una bèstia fèra ferida…
 
Son pas escaramossas, son pas atemptats sonque… Non! Es una guèrra d’invasion, d’ocupacion e d’eliminacion programada dels dirigents dels país per metre en plaça un govèrn de marionetas amb un gauleiter per satisfar lo desir de revenge d’un dictador… capable —personalament, o cresi— d’emplegar lo fuòc nuclear o autres besucarietas…
 
I a aital personas que s’en chautan de morir mas vòlon pas morir soletas!