Sens voler dintrar dins los meritis comparats de la monarquia constitucionala e de la republica, n’arribi a me demandar qual es lo sistèma mai bon de governament. Soi arrivat a un atge venerable e devi admetre que, pendent longtemps, lo sistèma britanic me desagradava pas brica…
 
Una sembla-constitucion vièlha de qualques sègles —que l’origina ne tòrna en 1215— e que servís mai que jamai! Lo demai estant fondat sus las tradicions e l’Istòria.
 
Una familha reiala per lo fun, coma dison los joves, e de politicians de qualitat per menar lo país e prene, autan coma se pòt, las bonas decisions. La reina —ara lo rei— fa lo trabalh de representacion amb la familha — The Firm, coma o aprenguèri recentament!
 
Lo pòble aima de segur una monarquia aital a la condicion exprèssa de poder veire los membres de La Firma de quora en quora e de saber que, quitament sens ges de poder politic, fan passar un imatge bèl de Grand Bretanha.
 
Jamai l’admonestacion sexista: “Siá bèla e cala-te!” a agut autan d’actualitat coma amb Elisabeth, aparentament al mens! Coma èra pas nascuda de la darrièra clocada, sabiá plan mai que los ministres de son governament lo cossí del perqué.
 
En cò nòstre, èsser constitcionalista es un mestièr que te seca —un pauc mens ça que la amb la constitucion de la Va Republica. Tanlèu elegit, lo Primus inter pares pensa a l’eleccion seguenta e, tròp sovent, al mens dins lo periòde que coneissi, las promessas engatjan pas que los que las creson — pensada illustra atribuïda a Charles Pasqua, l’arma damnada de qualques politicians de drecha e de drecha extrèma!
 
Mas m’apercebi qu’èri pas partit per vos parlar de monarquia e de republica… mas se poiriá ben que foguèsse pas luènh de me pèrdre la canturla.
 
Ça que la, demoram dins lo domeni dels governaires e dels regims en cors generalament en Euròpa, vòli parlar dels regims democratics amb d’eleccions liuras que respèctan las libertats individualas…
 
N’ai ja parlat dins mas bilhetas mas es benlèu pas inutil de i tornar… Quitament se l’afar vos interessa pas tròp, devètz saber que, ara, dins l’encastre de l’Union europèa, Polonha e Ongria ne son vengudas los dos ases grises —per pas dire “motons negres”— amb una vision mai que restrictiva de la democracia e de l’idèa que nos’n fasèm generalament.
 
Fins ara, los representants de l’Union europèa d’una part e los cap d’Estat o de govèrn d’autra part an pas agut ges de reaccions notablas.
 
Es aquí la paradòxa de l’Union europèa: cada estat —França bèla primièra— ten a sa “pretenduda identitat” e vòl èsser mèstre dins son ostal… En meteis temps, los quites estats demandan mai de cooperacion entre eles. E los elegits europèus e lo parlament europèu demandan als estats d’èsser de democracias.
 
Fins ara, avèm vist pas que batalejadas, rodomontadas e quelques menaças de retorcion, un pauc coma quand los parents menaçan de brandir las pelhas a lor dròlle… Menaças tant que vòles, ieu me’n chauti!, responon los aprendisses dictadors.
 
Per malastre, fa qualque temps ja que lo temps vira a la pluèja e la risca es granda que vire a la granissa en cò de nòstres vesins italians qu’an pas jamai reglat l’afar del faissisme e d’un país que foguèt, pendent annadas, considerat coma un parangon de la democracia: Suècia.
 
E per malastre per nosautres e per l’Union Europèa, son de mond que venon al poder en respectant la lei electorala mas que professon d’ideals antidemocratics e se n’amagan pas.
 
Perqué movements aital, ubèrtament antidemocratics son acceptats pels electors? Me sembla que se cal revirar cap a la qualitat morala de nostres politicians sens far de distincion.
 
Vòli pas balhar de noms mas los Franceses son autan nombroses coma los autres, ailàs! Foguèt un temps —es valedor per França e los autres païses—qu’un politician disiá que servissiá l’Estat e o servissiá de bona o de maissanta faiçon. Ara, çò que recèrcan un fum de politicians es una assegurança per las annadas a venir… Aital quand lo “bon peuple” n’aurà son confle, partirà fa valer son “carnet d’areças” dins las entrepresas privadas.
 
Volètz de noms? Non, vos daissi far vòstra lista francesa e europèa…
 
Bon, me cali e soi desolat d’aver dichas encara mai de colhonadas qu’a l’ordinari… mas qui sap?