Coma l’èi dejà escrit, soi pas un istorian mes soi apassionat d’istòria, un amator dens las duas significacions deu mot. Çò que m’interèssa mès es de descobrir tot çò que m’an amagat a l’escòla pr’amor d’un programa de l’Education nationale focalizat sus París e ensenhant, au mens a mon epòca, un “roman nacionau” un pauc luenh de la realitat.
 
Solide, mas descobèrtas son centradas sus Tolosa, qu’es la vila on demòri e imagini que cada parçan deteng atau causas importantas de las qualas los quites estatjants son pas assabentats. Doncas, vaquí çò que descobriscoi sus ma vila:
 
Estoc vertadièrament lo far de l’Occident en mestior de retorica au sègle IV-au. Imaginatz que l’emperaire Constantin (véser imatge), un deus personatges mès famoses de l’istòria, mandèc dus de sons frairs per estar educats dens la Vila Ròsa, e hascoc vénguer a Bizanci Aemilius Magnus Arborius, un retor tolosan per ensenhar a son filh pròpri.
 
Estoc lo capdulh d’un beròi empèri que s’estenèva de Léger dinc a l’estrech de Gibartar deu temps deus Visigòts. Aquò dessùs los trabalhs de Jòrdi Laboissa son particularament conselhats. Lo 5 d’octobre de 2022 serà inaugurada una plaça de las “Reinas e reis visigòts de Tolosa”.
 
I estoc creada la purmèra societat d’accions deu monde. Son los molièrs deu Basacle qu’an botat sòus en comun per poder bastir molins suu riu en 1070. Aquò au mens s’ensenha dens las escòlas de comèrci.
 
Estoc una republica consulara entre 1189 e 1789. Un Jusiu, Elie Azar, n’estoc capitol, doncas administrator. Quan èi après a l’escòla que, a la Revolucion, la Republica francesa avèva balhat un estatut de ciutadan aus Jusius, m’a semblat plan, mes sabèvi pas qu’aquò existissèva en çò nòste dempuèi 6 sègles.
 
I estoc creada la purmèra academia artistica d’Euròpa. Lo Consistòri deu Gai Saber data de 1323. Vengoc puèi l’Academia deus Jòcs Floraus, balha prèmis literaris devath la fòrma d’una flor dempuèi 7 sègles, e fonciona encara uei lo dia.
 
Passarèi suu purmèr SAMU de França (fondat per Louis Lareng) o lo purmèr avion supersonic comerciau deu monde (dambe comandas electricas e analogicas, turborreactors a combustion e pilòt automatic) e autas innovacions tecnicas, que son pas encara part de l’istòria e sustot que’s debanèn quan èri jo encara a l’escòla.
 
E Tolosa es pas qu’un exemple. Cada vila, cada país a conegut una istòria rica e interessanta que lo monde deu lòc coneish pas totjorn. Per astre, i a associacions que perpetuan la memòria locala, coma l’Ostau Comengés que hè conferéncias per la votz de Joan-Pau Ferré sus Bernat IV, un actor important de la resisténcia aus crotzats.