Se ditz sovent que los asiatics —los japoneses e chineses en particular— an totjorn l’aparelh de fòto pendut al còl. Despí mainaa sentèro dire qu’èra per copiar ce qu’èra fach aicí e per far melhor pi en cò d’els. Al nivèl mai excentric, citam de rics asiatics que crèan quitament de bastias bèlas —de “castèls”— de modèl europèu en China enrodats de vinhals gròsses. D’autres cròmpan de domenis dins lo bordalés e s’installan al país. De fach, aquel movement d’imitacion es coma un balancier, va e ven. A temps passat, èra lo contrari, los europèus los copièron. Un exemple mondial: la fabricacion de papier. Un autre exemple pichin mas famós en país occitan: la transformacion dal rasim en vin que ne’n trobam traça dins una inscripcion egipciana, saberfar ja conoissut a data mai anciana, que la cultura viticòla seria passaa en Euròpa via los grècs.
 
Per la raiòla, lo raviòli, se ditz qu’es una especialitat culinària presenta en Occitània despí l’Eatge mejan. Se diguèt, mas es luènh d’èstre segur, que venguèt de China —ailí es sonaa “jiǎozi”— per lo famós camin de la seá e foguèt copiaa en Euròpa amb de variantas adaptaas als terraires. Quora un manja de raiòlas, se pensa plus al luec d’ont ven. En Polonha per exemple es sonaa “pierogi”. Lo principe es sempre lo meme: son de carrats de pasta emplits d’una farça.
 
Trobèt un desvelopament bèl dins los Alps, espaci que desvelopèt un nombre important d’especialitats de pastas segon la composicion, lo mòde de preparacion, la forma. Cu copièt l’autre? Dificil d’o dire. Cadun a desvelopat en foncion de las ressorsas naturalas, de son biais. trobam de lausans, quiques, talharins e ancara de crosets o croits (coma en Arpitània: “crozets”), nhòcs (coma en Itàlia: “gnocchis”)... Dins lo sud-èst dals Alps occitans se ditz “raiòla” e dins lo nòrd-èst coma en Dalfinat se ditz “raviòla”.
 
En Dalfinat, la “raviòla” es de pichina talha e la farça es facha de fromai. Es cuecha a l’aiga.
 
En país mentonasc avèm una autra varianta mai gròssa, la farça es facha que de legumes e de fromai. Son gròsses, se dison “barbajoans” literalament “oncle Joan” e son cueches a l’òli. Dins l’opinion Manjar I avèm parlat de tròç de torta benlèu bulhiá dins l’aiga, coma pensam amb lo mòt ‘‘tortons’’ dins lo Dalfinat occitan.
 
Saupre far las raiòlas es tot un art. Me’n aviso qu’al Toit ['tuj] de Buelh (Touët-sur-Var en fr.) se parlèt longtemps d’una famosa “Titi Raiòlai”, un mite quasi. E la relèva i es, las adaptacions totjorn possiblas. Per exemple en Champsaur la recèpta conoissèt segurament un cambiament important perqué la “raviòla” es una boleta (o quenèla) a basa de tantiflas, de farina e d’òus (egalament sonaa “preires” o “broquetons”).
Senon, a Niça coma en Provença, trobam la raiòla es a basa de carn (bòu soventas fès), de legumes (bleá lo mai sovent) e de fromai.
 
Aquel caminament de las recèptas es interessant. Polèm citar ancara las nolhas chinesas venguás pi espaguètis? Sabèm ren de fach. Nimai. Coma las piramidas egipcianas e aztecas. Cadun a son biais sensa se copiar aicí. Coma far autrament amb los meians d’eschambis d’aquel temps?
 
Un exemple d’escambi visible e ancian? N’avèm un coma la pizza que s’es generalizaa —mai o mens amb qualitat— sus la planeta. En occitan de l’èst disèm la pissaladiera, que ven dal pissalat, lo peis salat enfant alunhat dal garum latin e mai, la pishada en País mentonasc, lo pissaron garnit d’èrbas coma se ditz a Suspèr...
 
Aquèls escambis mòstran que sus la mema idèa e basa de preparacion, trobarèm una varietat de plats adaptats a l’encastre local en foncion de ce que serà disponible sus plaça.
 
Tot aiçò per mostrar que despí longtemps los òmes son entre global e local. Entre còpia e creacion, entre universal e original, entre comun e individual, entre general e particular. E mai pròche de nosautres coma entre estandard e dialectal o coma entre anglés e... occitan!