Doncas en resumit, a la question: L’Istòria, qu’es aquò? Definiscoi un seguici de cinc elements
   
Vam espiar uèi çò que’n pòt estar deus hèits e deus eveniments. Sèm davant tres cases:
   
Lo hèits famoses que’s son pas debanats son numeroses. Per ne trobar, cau purmèr cercar de cap a los qu’an causada una guèrra, que cau totjorn un pretèxte per començar. Cadun se bremba, sustot los d’un atge madur, de la guèrra au Vietnam miada per l’armada americana. Mès de dètz ans de combats, haut o baish 2 milions de mòrts, civius e militars, vilatges bombardats au napalm, una orror.
 
Ara, dempuèi la daubertura des archius, sabèm que l’ataca nòrdvietnamiana deu 4 d’agost de 1964 contra dus destroyers americans a pas jamès existida. Mes calèva un pretèxte per convéncer lo pòble american d’entamenar una operacion militara.
 
Tot parièr, l’ataca polonesa contra lo relai radiofonic de Gliwice / Gleiwitz, aperada “Operacion Himmler” (31 d’agost de 1939), estoc complètament creada per hèr créser a una agression, que permetoc l’invasion tanvau l’endeman de Polonha per la Wehrmacht, lo 1èr de seteme, començant atau la IIau Guèrra Mondiala.
 
Ara ac sabèm, mes imaginatz s’èra agit de quicòm que’s seré debanat a l’Edat Mejana o dens l’Antiquitat …
 
Un aute exemple: a Tolosa trobaratz devath lo nom de Clemença Isaura una carrèra, un collègi, una grèpia, una associacion umanitària, una gabarra, una estatua, e uns pertrèits. E totun, ara ac sabèm, aquesta dauna a pas existit. Los set trobadors, a l’origina de la creacion de l’Academia deus Jòcs Floraus, la purmèra deu monde, an atribuit l’idèia a una dauna d’aqueste nom. Segon daubuns, seré un omenatge a la beutat femenina dens la tradicion tolosenca, segon d’autes, seré estat per evitar de pagar talhas. Es mens poetic …
 
Doncas l’Istòria es basada sus l’interpretacion, l’estudi, los comentaris e recèrcas sus hèits qu’an benlèu pas existit. Mes, me diseratz, per çò de l’epòca modèrna, pas nat dobte es permetut. E totun …
 
Se las batestas d’Alesia o de Peitieus balhan un brave dobte sus lor existéncia o lors quitas consequéncias, lo chaple de Timişoara, eth, se debanèc (o meslèu l’ahar deu faus chaple) i a pauc, en 1989. E se parli de las Armas de Destrusida Massiva qu’Iraq a pas jamès possedidas, s’agís pas d’un hèit stricto sensus, mes nos mia a l’annada 2003.
 
Aquò pròva que sèm pas protegits d’informacions sus eveniments inventats, relaiats, per l’ahar romanesa, per mèdias totun importants coma Le Monde, Libération, El País, o The New York Times.