#12 Adixatz, plan segur que en totas guerras que i a opòrtunitats economicas , mès eth hons deras causas dab eras tumadas deth islam e dera cristiandat que son pregondament arreligiosas e civilisacionaus . Eth cristianisme que vajó en palestina qu’èra eth emperi arroman puix que s’esparriqué de cap tar’Anatolia (Turquia actuau) e’ra Grèça ,puix en Africa deth nord Egipta permèr pais d’Africa crestian ,en seguin entò’ra Mauritania (Marròc actuau) acèra cristiandat africana qu’éra poderosa dab 500 diocèsis ,deth diocèsis d’Hippone(Algeria) que sortiscó un deths mes gran pensaire dera cristiandat sent Augustin en 354(un berber) .En 610 un mistic apèrat Mahomet predica ua navèra arreligion eth islam (sosmetuda a diu) aqueth Mahomet qu’impausa era sua doctina pera fòrça que massacra eras tribus judivas dera Mèca ,eras tribus arabas musulmanas ahiscadas peth djihad (guerra senta) qu’envadeixen eth levant que son arrestada, per un temps en Anatolia peths bisantins que’s viran deth costat dera Africa era gleisa poderosa d’Africa qu’ei alavetz completament arrueinada crestians martirisats,tuats crucificats. En 711 que passan tara peninsula iberica eth arrei Ròderik qu’ei tuat ara batalha deth Guadalete de heit era conquista que va anar hèra viste ,ad aqueste moment que sòi obligat de hèr ua xòia disgrecion (deth punt de vista deths autors musulmans ,eths musulmans qu’amian tara peninsula iberica era civilisacion en pormor qu’avant eths que n’i avé arren un terriòri poblat per sauvatges ? alavetz qu’ac sabem qu’èra eth emperi arroman sauvat peths wisigòts, qu’i avé aqueducs ,teatres, temples,cirques ,Taragona qu’èra ua deras mes beròia vilas deth emperi .En Hispania que son vajuts Trajan e Hadrian emperaires arromans ,eths Seneques eth joen e’th ancian eth filòsofa e (le rhéteur), eth poèta Lucain(Lucanus) ,eth poèta Martial ,eth agrònòma Columelle,(le rhéteur) Quintilien,eth geògrafa Pomponius Mela ).En 718 eths musulmans que son desheits a Covadònga en Asturias per Dòn Pelayò apèrat peths arabes eth aso sauvatge ,en 721 davant Tolosa batuts per Eude d’Aquitania eth Wali (gobernador)d’Andalosia Al Sahm ibn Malik qu’ei tuat ,que s’i tornan en 725 qu’aucupan Carcassona e Nimes que demoran en Septimania pendent un quarantenat d’annadas donc quauquas tombas musulmans un petit nombre ,en 732 que son encòra batuts ath nòrd de Peutiers a Moussais per Carles Martel ,aquiu tanben eth Wali Abd al Rahman qu’ei tuat eth sué objectiu qu’èra era destruccion dera gleisa de sent Martin de Tours sent patron dera Gallia crestiana.En 1071 les turcs Seldjoukidas musulmans que prenen Jerusalem e qu’interdisan eth passatge deths peregrins ,passatge acordat peth pacte d’Umar donc eras crotzadas que son er’arreaccion deths crestians contra eras honhadas deth islam .En 1453 après mantus ensais deths arabes de prener Constantinòpla eths trucs Ottomans que s’i escajen 3 dias de massacra 25 milas morts hemnas e mainats amiats en esclavatge ,1527 permèr sièti de Vienna eths turcs que son desheits ,batalha navau de Lepanta 1571 eths crestians (espanhòus ,italians ,estats pontificaus) que vencen era flòta turca qui volèva mestrejar era mediteranea (eths françès que son aligats deths turcs aliagança contra natura ), 1683 duzau sièti de Vienna eths emperiaus que son sauvats peth arrei de Polonha Joan 3 Soviesky .Donc tretze sègles de combats entr’eth monde crestian e’th musulman .Mès er’istòria n’ei pas acabada eth islam ua arreligion qui’s vòu universalista donc que deu esparricar-se sus era terra sancèra en pormor qu’ei era vertadèra, en 1974 eth ayatollah Kohmeini que ditz nosautis musulmans que deven tornar prener Al Andalus (er’Espanha) eths wahabitas saodians tanben que vòn portar era guerra enas ancianas arrepublicas sovieticas (emira deth Caucasa )guerra de Tchetchenia) Ben Laden un saodian atentat deth 11 seteme de 2001 eths terroristas quasi tots saodians ,atentats en Espanha ,Belgica,Anglaterra , en França 80 atentats 300 morts tots eths terroristas islamistas donc musulmans .Que citatz era batalha de Taillebourg, ua victòria de sent Lois (Lois IX ) que’n cau conneixer eras encausas, Hugues X de Luzignan un poderasó senhor ,qu’ei en arrebellion contra er’autoritat arrejau, que s’aliaga dab Henric III d’Anglaterra contra eth arrei de França ua guerra feodau coma hèra d’autas .Sent Lois un mistic crestian humanista, eslhevat pera sua mair Blanca de Castilha que crea eth permèr parlament,era permèra cors deths condes,que cambia era justicia feudau ua justicia privada pera justicia deth arrei qu’ei a diser un justiciable que pòt aver arrecors ath arrei ,qu’institua era quarantena deth arrei ua negociacion de quaranta dias avant tota guerra privada ,qu’interditz er’ordalia eth jutajament de diu que podem diser que crea un arrejaume arrelativament moderne ,que s’engatja tara setau crotzada en pormor que Baibar eth sultan d’Egipta qu’amiaça eths estats latins de palestina e no pa peth sué plazer de copar deths (moros).Que parlatz tanben de Ròdrigò Diaz de Bivar (eth cid) apèrat Cid peths arabes de Sidi ,que vòu diser senhor en pormor dera sua valor ath combat, eths arabes que n’aven paur ,que s’ei hicat ath servici deth emir de Saragòssa en pormor qu’esté horabandit per arrei de Leon Alfonso VI mès que torné viste ara defensa deths sués correligionaires crestians e que pané Valencia aths musulmans .Era arreconquista començada en Asturias en 718 per Pelayò qu'esté un esfòrç colossau deths cerstians d'Espanha netç liberar-se deth jun deth islam !

#11 Oc-ben. Podèm aver una lectura religiosa dels conflictes, per una part, mas amaga mal las autras rasons (politicas, socialas, economicas...). Per exemple, Lois IX èra un "crestian ferotge" mas explica pas sa determinacion a la batalha de Taillebourg.
Es totjorn interessant de consultar los autres punts de vista. De nòstre costat, lo som de la guèrra religiosa es la crosada: guèrra ordonada pel Papa, amb de "recompensas" religiosas (remission dels pecats), òrdres de monges soldats e companhia. Cal plan crèire que los participants a aquelas crosadas èran de "crestians ferotges" coma dises. E pr'aquò, escafam sovent rapidament que lo Papa avia un interès politic a far pròva de son pes suls poders temporals fàcia al Patriarc de Constantinòpla e a la Glèisa ortodòxa, los mercants italians avian interès a far créisser lor preséncia en Orient, tèrra dels Grècs, los capdets de la noblesa europèa que se botava en plaça e que lor comèrci de las armas venia d'èsser limitat per la "patz de Diu" trobavan un objectiu a lor ideal de cavalièr, sens parlar de totes los cèrca-fortuna de totjorn. Disi pas qu'avian pas la religion en cap, mas... pas solament. A tal punt que del costat musulman, l'aspecte religios escapèt completament als istorians contemporanèus coma après. Vesian aquela ataca dels "francs" coma un invasion. Tot simplament. Un pauc coma vesèm l'invasion dels Huns, sens aver en cap lor ideal de realisacion clanica (culturala, filosofica e donc un pauc religiosa). Soi pas brica segur qu'Eudon, lo duc d'Aquitània aja vist lo perilh religios dins aquesta invasion. E que ne diguèron los Wisigòts arians fàcia als Francs?
Tanplan, es pas plan segur que la motivacion religiosa foguèsse primièra per fòrça soldats de las armadas "musulmanas" (lo Cid ne podrà testimoniar!).

Dises que "entre era cristiandat autament dit euròpa e'th monde musulman que son tretze sègles de combats" : me sembla caricatural en causa de tres causas:
-limitas la cristianitat a Euròpa, mentre qu'es plan presenta (e l'èra encara mai a l'Edat Mejana) en Asia e en Africa, amb sas istòrias ricas e complèxas.
-escafas totas las realitats d'aliganças, de sosten, entre crestians e musulmans (las descobèrtas d'un cementèri medieval de Nimes ont crestians e musulmans èran sebelits amassan, las aliganças militaras tant en Espanha qu'al Pròche Orient, los escambis fruchoses entre los "dos mondes")
-redusisses l'islam a una realitat religiosa unica mentre que i a d'islams (coma i a de cristianismes, e sabèm que los crestians se sabon estripar entre eles!) amb cadun de visions pro desparièras e de còps cambiadissas, e a una realitat politica unica, mentre que (o vesèm encara uèi) la profession d'una fe musulmana mena pas forçadament a una aligança politica, ni a de relacions coralas.

L'istòria existis pas??? l'istòria es complèxa (dins lo sens que i a pas una sola votz/vertat).

#10 Adixatz n'ei pas faus, mès eth Wali Al Sahm ibn Malik al jawali que's moriscó a Tolosa en 721 quèra un herotge musulman en eth islam que i a duas terras ua (dar al islam ) era terra deth islam e (dar al harb) era terra dera guerra çò que vòu diser qu'un bon musulman qu' a a portar era guerra enas autas terras entà que devienen musulmanas tapòc no cau pas desbrombar qu'entre era cristiandat autament dit euròpa e'th monde musulman que son tretze sègles de combats !

#7 "èra ua batalha sustot dera cristiandat contra eth islam" o puslèu una batalha entre un conquistaire arabo-ispanic-mauresc contra un monde franco-romanic-vascon.

#7 "èra ua batalha sustot dera cristiandat contra eth islam" o puslèu una batalha entre un conquistaire arabo-ispanic-mauresc contra un monde franco-romanic-vascon.