Es pas qu’un sovenir —e, en mai d’aquò, soi pas un archivista— mas i deu aver un pauc mai de trenta ans, se podiá ja legir Felices fiestas, me sembla, sus las faciadas dels grands magazins de Madrid mentre que, en cò nòstre, dins la França pregonda, legissiam Joyeux Noël et Bonne Année.
 
Desempuèi qualques annadas, la quita França pregonda de las vilòtas e dels vilatjòts —ensenhas (quand n’i a), bulletins municipals, etc.— desira a la practica o als electors unicament de Bonas Fèstas; ne va tot parièr dins la pratica orala… lo Bonnes Fêtes es un must!
 
Alara, pensatz se ne profièchi quand i vau de mon Joyeux Noël à tout le monde — Nadal gaujós a totes!
 
Autres còps, aqueles cambiaments de formulacion prenián de temps mas coma o disiá l’escrivalhon desconegut: Los tempses càmbian e cal anar amb son temps. E coma es pas sectari, apond pas —al mens pas encara— Monsieur, França es un país laïc, que sàpia!
 
E òc, jamai lo vocable laïcitat es pas estat autant utilizat coma dins las annadas recentas e França se pòt glorificar (!) d’èsser lo país europèu mai secularizat. E podèm comptar suls aiatòlla de la laïcitat per far de bruch e lançar d’escumenges!
 
Autres còps —ièr, fin finala— èram ignorants, pauròts! —degun repotegava pas quand i aviá una grèpia dins la (maison) comuna; degun proclamava pas la patria en dangièr e sabiam pas que, en fasent aital, escornavam los qu’èran d’una autra fe, los musulmans per los nomenar pas— e, maladreça suprèma a l’epòca, los quites atèus e agnostics èran mespresats e, de segur ferits per nòstre comportament.
 
Per astre, amb nòstra democracia avançada —un pauc coma los cortesans avançan la cadièra traucada del rei—, los aiatòlla que vòlon far progressar lo “Viure amassa” van en justícia o n’apèlan al Conselh constitucional que ne’n pòt mas…
 
Dins l’interès superior de la nacion e per que se desmarmalhe pas, los signes religioses son estats fòrabandits a las escòlas… çò que per d’unes se pòt comprene. Empacha pas que cadun sap qu’un o l’autre es musulman, josieu o crestian. Los qu’an viatjat un pauc o legit un bricon sabon quitament qu’un escolan enturbanat amb un cotèl —non pas entre las dents— dins una de sas cuacetas es un sikh. O sabi, en cò nòstre, es interdich e, per o veire cal passar la Marga!
 
Mas m’apercebi que, ieu tanben, vos parli de quicòm qu’aviái pas a l’esprit en començant a escriure aquelas regas…
 
Mon intencion èra —e i tòrni— de vos parlar de Nadal, de la fèsta de Nadal… O sabètz totes mas es bon de o tornar dire, Nadal es amb Pascas, la fèsta religiosa màger pels crestians d’en cò nòstre e d’endacòm mai. Nadal testimònia de la naissença de Crist Jèsus de Nazaret, un òme —un dieu?— nascut en Palestina.
 
Son existéncia es provada sens cap de dobte. Mas sètz pas obligats de creire sos presics que son raportats dins los evangèlis de Matèu, Marc, Luc e Joan…
 
La dòxa d’aquel “Dieu fach Òme” li valguèt la crucifixion… Aquela dòxa, d’una simplicitat biblica —mas Dieu sap que la Bíblia es pas simpla!— es benlèu tròp simpla per èsser compresa pels Òmes e ten en una frasa: “Aimatz-vos los unes los autres.”
 
De segur lo sedaç de l’institucion Glèisa, al cors dels sègles, a fach son trabalh mas empacha pas qu’aguèt discípols e que, lèu lèu, un fum de mond relevèron sas paraulas per las portar un pauc pertot — rapelatz-vos “las lengas de fuòc!
 
Aquela frasa tan simpla es tra que dangierosa pels dictadors de tota mena —que siá un führer, un duce, un caudillo o un tsar…— que vòlon satisfar lor caprici de poténcia.
 
Lo comportament de la quita Glèisa foguèt pas totjorn exempte de derivas —es un eufemisme!— sègles a, amb la crosada contra los Albigeses, per prene un sol exemple.
 
Aquela frasa tan simpla, o tòrni dire, nos deuriá recampar, que foguèssem cresents o mescresents, que creguèssem a un Dieu de la pèl blanca, negra o autra…
 
Aquels “eslogan”, totes o pòdon comprene; e aimar son vesin, lo vesin de son vesin deuriá pas èsser tan dificil qu’aquò… Ça que la, chaples, guèrras, assassinats… son las novèlas de cada jorn dins los mèdia…
 
Ieu, ai enveja e desiri —o sabi, es una redondància— qu’al mens lo jorn de Nadal, lo messatge portat per un nin, nascut dins un estable, pòsca se realizar dins los mai d’endreches possible…
 
E vos desiri a totes, e especialament als fargaires e als legèires de Jornalet, un Nadal gaujós…