Plan sovent, se ditz de sa lenga pròpria qu’es una lenga “rica”. Aquò vòu díser normalament que possedís fòrça mots per poder exprimir los mès gran nombre de nuanças de la pensada. Mes per saber s’es vertadièrament rica o pas, cau conéisher l’importància de son vocabulari per rapòrt a las autas lengas.
 
Es complicat totun de comprénguer çò que’s pòt aperar “mot”, que cada familha de lenga a son biaish pròpri de’us fabricar. Se lo chinés utiliza dus ideogramas per díser “volcan”: 火山 (se ditz huǒshān) sia “huec” e “montanha”, podèm considerar qu’es un mot suplementari o cau pas comptar sonque los dus radics?
 
Per hèr simple, daubuns se son amusats a comptar lo nombre d’entradas (cau milhor parlar d’“entrada” per resòlver la question de dessús que non pas de “mot”) dens los diccionaris en linha. Es pas un trabalh fòrça précís, mes balha au mens una classificacion pro clara. E aquí, las suspresa es grana de véser lo frances pas vertadièrament au som de la lista. Vaquí la debuta:
   
L’occitan estoc pas comptabilizat e lo francés se retròba a la … 31-au plaça après l’ucrainian o l’ordó.
 
M’auré agradat d’i véser classificat l’occitan, que mon diccionari de gascon (de Jean-François d’Estalenx), per l’entrada cheval deu francés perpausa 27 traduccions.
 
La plaça deu francés es pas tan susprenenta qu’aquò quan se coneish l’istòria de la lenga. A la debuta, es plan la lenga de la cort, deu rei, de la noblessa puèi de la borgesia de l’Iscla-de-França, espandida pauc a pauc a totis los que volón s’apressar deu poder. A la Revolucion, un enquista linguistica mostrèc que sonque 10% deus departaments parlavan lo francés.
 
Es per aquò que manlhevèc fòrça mots deu campèstre, deu trabalh, o de la natura a d’autas lengas: picard, norman, occitan, breton, etc … L’exemple deus 27 mots de gascon es tipic de çò que pòt perpausar la lenga inuit per “nèu” o l’arabe per “camèu”: nuanças desconegudas endacòm mès.
 
Puèi, benlèu pr’amor d’una pudor excessiva d’un eleit intellectuau meslèu recent, lo vocabulari deus sentiments e de las relacions amorosas en generau se tròba fòrça limitat e confús. Baiser vòu pas díser balhar un baiser, embrasser pòt aver fòrça significacions (abraçar o potonejar), aimer tamben, e uei lo dia cau escotar de plan per comprénguer se lo tipe es mon amic o un amic, çò que cambia tot. Sustot s’es pas gran, poderé estar un petit amic, va te’n saber se s’agís de sa talha o de relacions …
 
Per acabar, cau parlar drin de las lengas “contrusidas”. L’Esperanto, qu’es basat sus radics que’s pòden combinar dambe prefixes e sufixes possedís un vocabulari infinit, que’s pòden crear concèptes estrangèrs a vòsta cultura de basa. Atau lo mès celèbre mot es samideano”, que vòu díser “lo qu’a las medishas idèias que jo” dambe los radics sam- (medish), ide- (idèia), -an- (sòci).
 
Au contra, lo Toki Pona, lenga creada en 2001 per la canadiana Sonja Lang e basada sus la teoria deu Tao, se vòu minimalista e possedís pas qu’uns 120 mots. Aisida d’aprénguer.
 
Lo Basic English, version simplificada de l’anglés, eth, a 850 mots.