“Cultura populària” e “cultura sabenta”
 
De longa, la cultura occitana estot coneishuda e mei o mens reconeishuda atau com una cultura populària. Enqüera dens las annadas setanta, l’occitanisme reviscolava e defeneva plan sovent la cultura rurau deu pòble occitan…
 
La redaccion d’un libe sus la musica populària en Gasconha, nos portèt a soscar las relacions qu’an podut existir dens l’istòria enter aquesta musica “si disent deu pòble” e la musica “si disent sabenta” de las elitas. Aquò per i descobrir bèra tropa d’escambis de tota mena e de tot costat… Dé que relativizar l’idèia, plan francesa, que s’a podut existir atau duas regas musicaus en travèrs deus sègles: la deu pòble e la deus rics.
 
S’es vertat que l’us de la musica estot plan diferent (au mens en partir deu sègle XVII) enter las duas categorias, los escambis e los emprunts estoren plan numerós: hòrt  compositors an tirat de la musica populària las melodias, materiau de basa per loras compausicions, tanben com se torna trobar dens las melodias deu pòble bèra tropa de tèmis,  tirats deus compositors de musica escriuda.
 
Perqué los País d’Òc auren escapat ad aquèths anar-tornar?
 
Solide, que s’es totjorn trobat dens los País Occitans musicians per qui la musica de la carrèira n’a pas podut escapar…
 
E en tot cercar un chic, se tròba, en esfèit escòlas musicaus e lòcs de creacion dens los país d’òc, mes tanben, e aquò nos interessa enqüera mei, de las òbras qu’utilizan la lenga occitana.
 
 
Una cultura sabenta occitana de tornar descobrir?
 
Pui qu’avem ajut l’escasença de profieitar d’una formacion musicau “classica”, nos semblèt possible d’explorar e de reviscolar un chic la musica “sabenta occitana”.
 
Aqueste maine estot longtemps negligit de la creacion contemporanèa, mes nada cultura europèa non pòt pas sonque se pausar cap au public com una cultura sonque populària e rurau: es una question de dignitat e de responsa au mespretz…
 
Dens una ciutat com Bordèu que nos a vist vàser (mes tanben probable dens d’auts parçans occitans), la causa pren una importància particulara. De hèit, dempui lo sègle XV e la conquista d’Aquitània per lo rei de França, es una partida de la borguesia de la ciutat que mièt (mei o mens) la resistència per la lenga gascona e aquò dinc a la segonda guèrra mondiau.  Es tanben aquesta medisha borguesia bordalesa que non s’interessèt pas au moviment occitan, jutjat tròp tolosenc e lengadocian…mes tanben tròp popular e rurau (dab tot lo mespretz deu mot a la debuta deu sègle XX).
 
E la ciutat se virèt cap a un “internacionalisme” enqüera de mòda a l’ora d’ara…
 
La sola responsa possibla, serè d’amuishar que la cultura gascona  (e occitana) tant vau com la cultura francesa e qu’estot capabla aus sègles passats d’autant de  poder creatiu. En un mot, forçar l’admiracion per lutar contra lo mespretz e l’indiferència…
 
 
Contar e escotar la musica occitana
 
L’ahar comencèt per una recerca dens la bibliografia e dens los arquius (BNF, bibliotèca eca), e trobèrem un sarròt de particions e de musicians, dab una distinccion que s’impausèt dempui la debuta enter los compositors sonque regionaus com lo Frantz Beck a Bordèu e los qui, a un moment de lor vita creativa, an utilizat la lenga com J.C de Mondonville o Pèir de Jeliòta.
 
De tot temps, dempui lo sègle XVI, i ajot una musica sabenta mei o mens regionau qu’utilizava la lenga occitana, solide hòrt minoritària dens lo reiaume de França, mes que se trobava un camin a l’occasion d’ eveniments. A titol d’exemple, la mòda gascona a la cort de França quan estot coronat lo Enric IV, portèt lo compositor Claudi Lejeune a orquestrar la cançon “Devath la nòsta trilha en mai” …
 
Au sègle XVIII, dab lo desvelh de l’interés per las tradicions populàrias, sembla d’aparéisher una certa volontat dens l’us de la lenga: Mondonville compausa Dafnis e Alcimadura e Desporrin cançons en biarnés… Los actors capables de parlar o de cantar en lenga d’òc, a còps se coneishen los uns los auts e se ligan per har espelir las òbras: Jeliòta famós cantaire biarnés e Maria Fel, cantaira bordalesa plan coneishuda an prestat lors votz a Mondonville per apitar lo son operà. Sembla que l’unitat de la lenga pausa pas nat problema en aqueth temps: un cantaire biarnés, una cantaira bordalesa e un compositor lengadocian. En medish temps, dens “las Provincias” se van apitar societats musicaus que van perméter l’espeliment d’una musica originau, luenh de la cort e de la musica oficiau de Paris. A Bordèu  la societat deu “Musèu” hèi vàser mantuns compositors. A Perpinhan, Joseph Bodin de Boismortier compausa de las sardanas …
 
 
De cap au concèrt-contat: “Musicians oblidats deus País d’Òc”
 
Fin-finau, nos a falut har una causida davant aqueste pielàs de musicas e de cançons. Mes sonque tocar tròç de las òbras sufís pas per har espelir un interés navèth. Quauquas explicas enclarissen lo public suu país desconeishut on nos vòu plan miar l’artista. Es donc un viatge qu’avem apitat, dens lo temps e dens las vitas deus qu’an portat una cultura d’òc que s’ avè perdut lo son nom…
 
En-delà deu desbromb, aqueras òbras an contribuït a hargar la nòsta memòria e a bastir lo nòste present. Son aqueths artistas que van preparar lo renaviu deu sègle XIX en tot hornir la creacion culturau de lor temps. Egau, nos hesem pas gaire de saunèis: nòste “duò” es pas sonqu’una tota petita beluga dens la nueit de l’indiferéncia, en Gironda mes pas sonque…
 
Mes qui sap çò que pòt vàser? Cò que sembla chic adara puiré estar hòrt  doman...
 
Qui sap çò que ne’n haràn los que vendràn doman? 
 
 
 



 

---

ROULET, Eric. Culture et musique populaires de Gascogne. Edicions des Regionalismes, 2005. 166 paginas. 17,95 èuros