“… te lo rend en cagant!” ditzl’adagi. L’amic Fulbèrt Cant n’aviá fach lo títol d’una de sas cançons. Fulbèrt s’esvaliguèt, i a fòrça temps, del planeta occitan mas sas cançons demòran e, a l’epòca, aviá marcat la cançon en occitan per sos tèmas risolièrs e plens d’imor que fasián taca dins lo modèle militant d’alòrs.

Los mens joves sabon que la societat a cambiat e que seguissèm la dralha de la societat estatsunidenca; pels mai joves, lo plec es pres e anguetz pas lor parlar de las taras de la societat d’Otra Atlantica. Per eles, en general, es la societat ideala dins un país ont totòm a son “baston de manescal dins la gibèrna”!

M’apercebi que, per parlar dels Estatsunidencs, emplegui una expression que torna al començament del sègle xix^en . Pauròts! Enfin, los que coneisson pas l’expression son pregats d’anar furgar dins un libre especializat que se ditz: diccionari.

Lo Fulbèrt Cant disiá “qu’[èram] un pòble en decadéncia” dins los 1980 e qu’aviam “passat lo flambèl” als Estats Units. Après la segonda guèra mondiala, venguèt evident que França e Euròpa en general podián pas mai pretendre a un leadership qual que foguèsse; Al contra, los païses europèus quitèron pas de voler s’americanizar e, de la pasta a mastegar —chewing-gum— a la còca-còla, se conflavan d’èsser “American”.

França, particularament, que, desempuèi la Revolucion, s’es acarnassida —e s’acarnassís mai que jamai encara uèi, a derraber los patois— que son res mai que las lengas istoricas de l’exagòn — e totas las costumas localas, a aculhit e aculhís encara coma lo Graal tot çò que ven d’ailabàs: vocabulari, musica, costumas, etc.

Aquestas annadas recentas, es vengut encara mai prenhent. Los que s’interessan a l’occitan sovent an pas que dos mots dins la boca: Paratge e convivéncia. Ça que la, son prèstes a se batre o, se se sentisson pas pro fòrts, a brandir las pelhas d’un gus que gausariá tocar o criticar lor veitura tota rovilhada… Aquelas dos vocables, quitament en francés, son estats vojats de lor sens, un pauc coma los mots tendéncia que son “resiliença” e “empatia” que podèm entendre dins la boca de nòstre president e nòstres politicians tot lo sant clame del jorn!

Ai conegut lo benevolat e, per astre, son de milierats uèi que o practican dins las associacions divèrsas e variadas. E los govèrns diferents las aiman pas per çò qu’an qualque dificultat a las contrarotlar. Pensatz… De gents que trabalhan a gratis pels vesins o per d’estrangièrs dins la panada…

Vos vau pas far la lista dels domenis ont las associacions intervenon; e que farián lo president, lo ministre dels truca-colhons —que lucha de totas sas fòrças contra los terroristas culturals!—, los politicians se, per malastre, decidissián de se cantonar a cultivar lor òrt?

Las generacions novèlas d’en çò nòstre que pretendon representar l’avenidor de las lengas istoricas, e donc de l’occitan, an lèu comprés que los vièlhs militants s’enganavan e èran de piòts per acceptar de travalhar benevòlament.

Me venguèt a las aurelhas… e òc, perdut dins mon canton, m’arriba d’aver de conversacions telefonicas o de recebre de corrièls… Me venguèt donc a la aurelhas qu’una associacion de “terroristas culturals” —que son, per ieu, de monde que, entra autras causas, éditan e publican libre en lenga nòstra— aguèron un “problèma” o mailèu un desacòrdi amb un autor que o lor venguèt dire —causa normala— amb un avocat!!!

Vos dire la mesura de mon estonament, veni de metre tres punts suspensius…

Vaquí una faiçon de far tipicament estatsunidenca …Me rapèli d’un amic estatsunidenc que me disiá, i a un bèl brieu, que quand aviatz un accident de veitura, caliá en primièr sonar son avocat e puèi s’ocupar de las victimas se n’i aviá…

Tant que farem aital, cromaprem pas de bòrda/bòria, ditz la cançon.

Los Exagonals, quitament los Occitans, aprenon lèu lèu… La pròva n’es aquela aventura o mailèu mesaventura… arribada a de mond qu’avián trabalhat oras e oras a gratis per fargar un libre e que…

Fai de ben a Betrand, te lo rend en cagant! ditz l’adagi.