Dijaus 13 d’abriu, arribam en Escòcia per un viatge de preparacion au bessonatge de la ciutat escocèsa d’Helensburg e de la ciutat gascona deu Telhan de Medòc…

Professors d’occitan e musicians, èm en carga de la cultura e de la tradicion gascona dens lo project bessonèir: avem un detzenat de jorns per aquò e l’enveja de perseguir de compréner çò que pòt unificar los Escocés dens lora identitat.

Purmèiras impressions:

N’èm pas aquí sonque dempui duas òras qu’èm convidats a un “ceilidh”, un bal escocés. Atau presentat, me pareishot com quauquaren de similar aus bals gascons d’en çò nòste. Egau m’apercebori lèu d’un sarròt de diferèncias que se puirén passar inapercebudas, mes que nos pertoquèren: un ambient generau que hasèva compréner que la sesilha n’èra pas sonque hèita per dançar mes per se tornar trobar escocés. Una mena de hèsta de familha, de la familha escocèsa…

Segur, deus òmis son arribats en kilt e de las hemnas dab una esharpa en color de tartan. Las danças son miadas a mesura per los (hòrt bons) musicaires e lo monde que sap pas dançar se deisha entrainar. En mitan de sesilha, un nhac es servit per tots e la fin, lo monde que canta cançons coneishudas de tots. Entenori preu purmèir còp, mes pas per lo darrèir, lo nom de Robert Burns… Mes tots aquestas marcas exterioras n’èran pas sonque los apèrs utilisats per se reconéisher com escocés: l’important semblava mei pregond, semblava d’estar lo sentit istoric deu subervíver …

L’Escòcia e sas lengas:

Un còp pausat lo ròtle de la convivència, me damorava de compréner las basas deu sentit escocés. Apareishut clarament que la lenga non es pas lo ligam de l’identitat com pòt estar per d’autas culturas. Escòcia non es pas un país dab una lenga unica: istoricament i a (de mei de l’anglés) duas lengas, lo Scòt, parlat au sud dens los “Lowlands” e lo Gaelic, parlat dens los “Highlands”

Lo Scòt, presentat com un dialecte anglés, conten tot un sarròt de mots germanics e d’auts tirats deu gaelic. Fin-finau, una lenga mei o mens prep de l’anglés dab particularitats foneticas e sintaxicas pròprias. Lo Scòt es pas ensenhat dens las escòlas e se va transméter sonque dens las familhas. Segur, la lenga es a desaparéisher…

Lo Gaelic es una lenga celta que son importència istorica es mei reconeishuda que non pas lo Scòt: a una certa valor simbolica identitària per los Escocés. Mes se parla sonque au nòrd deu país e per un nombre hòrt redusit de locutors (de cap a 75 000). Com estot per l’occitan, la repression lingüistica dempui lo sègle XVIII a redusit lo nombre de locutors atau com lo maine d’espandiment de la lenga. Contrariment au Scòt, lo Gaelic es mei o mens protegit: una cadena de TV (BBC Alba), de las escòlas bilingüas (en petit nombre) mes pas d’ensenhament prepausat dens las escòlas autas que damòran en anglés. Egau, lo nombre d’eslhèves en Gaelic, sus internet es de cap a tres còps lo nombre de locutors dens lo país: una diasporà hòrta ajuda a manténer la lenga (Canada, Estats-Units…).

Se lo Gaelic a una certa plaça sociau per exemple en travers de panèus bilingües, lo nombre de locutors es redusit a un canton deu país e la lenga non es pas utilisada dens la vita vitanta.

Una plaça marginala e mei que mei istorica… preu moment…

Damòra l’Anglés, parlat per tots e lenga de l’ensenhament, mes un Anglés mei o mens creolisat e mesclat de quauques mots gaelics, dab un accent que hèi la fiertat deu país…

A maugrat de l’existència de duas lengas originaus, Escòcia bastís la sua identitat dab la lenga anglesa.

Alavetz, on es lo ligam deu pòble?

Per compréner l’identitat escocesa…

Solide que l’Istòria es un deus socs de l’identitat escocèsa…la referència es de pertot autant lèu que se parla deu país, deus musèus aus magazins, de las administracions au Parlament…

Fau díser que dempui Robert Bruce dinc a Maria Stuart e Bonnie Prince Charlie dinc a Nicòla Sturgeon, l’istòria d’Escòcia es la d’una luta de tostemps contra los envaïdors deu sud…Una luta plan sovent dolorosa, tant fisicament com culturalament, qu’a sonque podut deishar traça dens las memòrias. Una memòria hòrabandida (atau com l’istòria d’Aquitània), mes desvelhada en partir deu sègle XIX per la fòrça de l’escriut. De hèit, benlèu que la conciència escocesa auré desapareishuda de longa shens lo desvelh gessit de las òbras deus dus grans escrivans escocés: Walter Scott et Robert Burns.

Deu purmèir, tota la joenessa europeenca se remembra d’aver legit (e saunejat) “Ivanoé”, un gran roman medievau. Walter Scott tanben escrivot “Waverley”, une fresca de la luta escocesa deu temps deus “Jacobites” au sègle XVIII. Desvelhèt a l’encòp la fiertat escocesa e lo tornar de las arts populàrias, deu kilt (abanit per los Anglés) a la dança tradicionau. Lo “Scott monument” se quilha drèit dens “Princess Street”, la carrèira principau d’Edimborg.

Robert Burns es lo poèta romantic deu pòble escocés. La magèr parta de la soa òbra es escriuda en Scòt, çò que ne pareish pas pausar problema a digun. Deu temps de Burns, tots los Lowlands parlavan Scòt, adara chic de monde, mes Burns damòra lo poèta simbòu de l’identitat escocesa. Cada annada lo 25 de genèir, las familhas organisan lo sopar de Burns, dab minjar escocés e poèmas legits en taula. De Burns, los Francés coneishen sovent “Auld Lang Syne” (Ce n’est qu’un au revoir).

Dens la dralha d’aqueths dus poètas, es tota la cultura populària escocesa que se reviscola tot au long deu sègle XIX e l’armada britanica, en préner lo “bagpipe” e lo kilt com signes deus regiments escocés, ajustarà au vam de la fiertat tornada (véser lo musèu deu “Castle” a Edimborg).

La cultura populària, e son evolucion sabenta e actuau, es donc un simbòu deus grans de l’identitat escocesa dempui lo mitic “kilt” dinc aus grops de dança e de musica tradicionau. Aquesta cultura populària non es pas damorada aus sègles passats e se torna bastir cada jorn. Atau, per exemple, navèths “tartans” son inventats e repertoriats per causas diversas: club d’espòrts, escòlas, clubs d’art... Atau tanben la musica escocesa se tròba navèras fòrmas.

L’identitat escocesa de uei:

Dens las annadas setanta, lo SNP (Scottisch National Party) es pichonet: se l’identitat escocesa damòra hòrta dens lo pòble, es mei o mens considerada com una expression deu passat, shens traduccion politica desirabla.

Mes a l’ora d’ara, e dempui bèra pausa, lo SNP es majoritàri e l’autonomia escocesa en progression cada annada. Dempui le “Scotland Act” en 1998, Escòcia a son parlament e son govern pròpri que lo SNP gavida dempui la debuta. A maugrat deu referendum perdut (de chic de votz) deu 18 de seteme de 2018, las ideias independentistas son presentas dens una grana partida de la populacion.

“Scotand is a nation, and a nation is for everybody, rich and poor…” Aquò m’expliquèt l’elegit que nos arcuelhèt… En responsa au liberalisme “sauvatge” de Thatcher e de sons successors, los Escocés (lo SNP mei que tot) causíren lo sociau. De hèit, Escòcia tornèt adobar servicis publics quan Anglatèrra los deishava: l’escòla e l’Universitat a gràtis, los transpòrts publics, eca... Una ideia de la solidaritat deus uns cap aus auts que remembra l’organisacion clanica deu passat e que pòrta haut una tòca umanista.

Lo Brexit acabèt de trencar los Ecocés de las causidas politicas deus Anglés: quan Anglatèrra causiva de se desseparar d’Euròpa, Escòcia causit d’i damorar. Una trencada mau-viscuda per los Escocés que se deven plegar, un còp de mei, a la volontat de l’envadidor deu sud…

Aquò portèt Nicòla Sturgeon a tornar demandar un referendum navèth, refusat solide per lo govern de l’Estat. Egau, aqueste còp, es probable que lo “Yes”! o lo “Hi!” -en Gaelic- se l’auré emportat… D’aqueste refus ne sortit per N. Strugeon una situacion politica de las mau-aisidas. Es benlèu pr’aquò que deishèt sas fonccions i a chic de temps…

Mes l’imatge que vòlen aufrir au monde los Escocés, es, solide, oposada a las causidas de l’estat britanic: atau lo nòste elegit m’expliquèt que los imigrats son plan venguts dens los país (que manca de man-d’òbra) e que “vaserà Escocés lo qu’ic desirarà d’ estar…”

“If you was not born in Scotland, Scotland was born in you!”

Fin-finau:

L’identitat es totjorn gessida deu mesclatge de mantuns elements: geografics, istorics, culturaus, linguistics, politics eca…Daubuns prenen una dimension mei o mens hòrta en fonccion deus pòbles e de lor passat. En Escòcia, la lenga sembla pas d’estar lo purmèir deus elements identitaris (com en Suissa). Sembla que l’identitat es totjorn un mescladís constitiu d’un “roman nacionau”; en- delà de la comunautat de lenga…

De soscar se volem un jorn apitar una identitat occitana a l’escala deu maine linguistic…