Sabi pas vosautres mas personalament tròbi que i a pas res de mai embestiant de trastejar quand devi escriure quicòm. Ma pròsa depend naturalament de çò que me pertòca…

Vos sètz ben rendut compte que fau pas de literatura dins mas cronicas e qu’ensagi de metre en relèu quicòm qu’ai entendut o legit.

E justament ai aprés qu’una emission un pauc risolièra de nòstra ràdio nacionala anava s’arrestar o, al mens, passar pas que la dimenjada. Disi pas qu’aquesta ràdio es bona mas, au mens, a pas tròp de reclama quitament se, ara, avèm pas grand causa a nos metre “entre las aurelhas” — un còp èra, èra l’eslogan de la ràdio! Ieu, la ràdio, l’escoti la nuèch e, la nuèch, passan rechucadas dels programas de la jornada.

Per far cort e entre autras causas, la patrona de la ràdio, Adèle Van Reeth ven d’anonciar a Charline Vanhoencker que l’emission d’umor —avètz lo drech absolut d’èsser pas d’acòrd— que baileja desempuèi mai de nòu ans amb sos amics intermitents, deviá venir setmanièra e balhèt coma rasons a la premsa especializada que l’audiéncia demingava… e sabètz ben que i a pas que lo president e los elegits que pòdon se fotre de l’audiéncia levat al moment de las eleccions!

Lo problèma es que l’animatritz declarèt, ela, que lo cambiament veniá de la direccion e que l’audiença de son emission èra montada de 300 000 al començament a mai d’un 1 300 000 ara.

Las lengas de sèrp fiulan, las lengas de puta fan anar las maissèlas, los “patriòtas” son contents que los Bèlgas sián meses al pas e nosautres sèm pas de comptar…

Podèm ça que la aver un avís quitament se degun lo nos demanda pas. Personalament, i vesi , coma diriá l’autre, un pauc de censura… enfin i vesi de la censura! La libertat d’expression se pòt pas copar a tròces… existís o existís pas.

E los òmes publics s’escacalassan quand los mèdia se trufan del vesin mas son de mai en mai suceptibles quand son concernits. La reputacion del pòble mai espiritual del planeta pallineja cada jorn un pauc mai.

Alara, jurat, escopit, los mèdia publics autan coma privats son libres e jornalistas e animators son pas als òrdres de degun e la sacrosanta audiéncia deu èsser privilegiada… Nos volrián far prene los topins per d’olas aqueles Lutecians!

Avèm de filosòfes en país d’òc, cresi; se’n anariá temps que prenguèsson lo calam per analizar en occitan —e amb un ponch de vista que foguèsse pas lo de la capitala— aquela censura que, cada jorn, sens far de bruch —a bas bruch, se ditz— coma las metastasis del cranc, progressa dins los domenis mai divèrses de nòstra societat. Los que son amonedats — mas son pas nombroses — vivon dins un mond parallèl mentre que la majoritat se deu plegar als diktats de los que, d’una faiçon o d’una autra, son pròches del Poder, politic o economic…

Qualques exemples benlèu… sens parlar de las rets socialas que se i tròba tot e son contrari…

Los que presican çò qu’es ara convengut de designar per “escritura inclusiva” son invitats a far valer lor posicion; an ben lo drech, çò dison, après d’ans e d’ans d’opression lingüistica de poder enfin èsser entenduts ens èsser contradiches.

Dins los mèdia, e particularament a la ràdio exagonala, los animators an una “play list” per la musica mas semblariá que n’agèsson una pels invitats.

Divendres matin, telefonèri pendent l’emission de Nicolas Demorand —un tipe qu’a de pergamins longs coma lo braç— que recebiá doas universitàrias linguistas totas fièròtas d’aver publicat un panflet amb lors amics per dire que Le français va très bien, merci! L’eslogan d’aquela emission del matin es: Los escotaires an la paraula! clamat cada jorn per N. D. La linha telefonica èra pas trop encombrada qu’agèri París après doas o tres temptativas. Me diguèron d’esperar que prendrián ma question… Espèri encara…

A, la question: voliái simplament conéisser l’opinion d’aquelas universitàrias sul monolingüisme de l’exagòn e se trobavan normal qu’una lenga millenària, bessona e autan vièlha coma la francesa foguèsse —de fach— interdicha… e parlam pas de Constitucion o d’autras asenadas aital per rapòrt a nòstras lengas istoricas!

M. Demorand faguèt intervenir un escotaire… es un pauc cort, cresètz pas! mas el, faguèt d’aletas a las eroïnas dels “lingüistas atterats” Nòstre òme es benlèu pas un adèpte del plurilingüisme, levat quand es d’anglés…

N.B. Auriá calgut parlar de la poetessa estatsunidenca Amanda Gorman que foguèt causida per dire sa vertat a l’investitura de Joe Biden… En Texas, sos libres son pas mai consultables per totes los escolans… una “maman” soleta a portat lo pet qu’èra pas lectura pels jovenòts…

França foguèt, longtemps a, la “filha ainada de la Glèisa”; es venguda ara, un discípol de l’America faissisanta… Avançam, avançam!