La princessa que Jòrdi (pas-encara-Sant) a salvada èra sens nom.

De centenas d'annadas après, a l'Itàlia del sègle XIII, la nomenavan Cleolinda, e de còps Aia... mas ela reconeisseriá pas cap d’aqueles noms.

L'instant que Jòrdi comprenguèt çò qué s'anava passar a pas-encara-Cleolinda, s'es pas arrestat per demandar a Dieu çò que deviá far... tanpauc a demandat al drac... Cleolinda (o Aia, se vòles) li a dich d'interferir pas e de s'enanar.

Mas l'ignorèt.

Èra evident per el que se pòt pas daissar los dracs manjar de princessas... impòrta pas l'utilitat practica de la princessa particulara.

Las princessas fan partida de l'umanitat... e coma umans, la nòstra integritat exigís que fagam çò que podèm per protegir los autres.

E vesèm, a l'encòp, que se sèm neutres quand qualqu'un de fòrt oprimís qualqu'un de feble, prenèm lo partit de l'opressor.

Donc, me sembla tot tan clar que de salvar una cultura en via de disparicion es pas solament una bona causa... es una obligacion... perque una cultura es, dins un certan sens, una unitat collectiva de l'umanitat... una macro-persona, se vòles.

Enamorat de la comtessa de Trípol?

George White disiá que: “Una cultura es pas las èrsas que s'espandisson sus la plaja... es la mar ela meteissa”.

E de fins fa tres meses, cresiái saber çò qu'èra una cultura... e çò qu'èra la cultura uèi dicha “occitana”, en particular.

Mas l'illusion a implosat... e de còp, ai vist que çò que sabiái d'aquela cultura èra pas mai que de tròces aleatòris d'escritura, de musica e d'istòria, suls quals èri tombat per asard.

Coma Jaufré Rudèl, èri enamorat de la comtessa de Trípol, sens jamai la veire e (manlèu a Claudio Salvagno), sens la cridar al telefòn.

Lo tust es vengut quand ai ausit lo rap occitan “Goàpo” de Zifsi.

Musica d'uèi... estonant per èsser en occitan... e sustot es quicòm qu'una gojata o un gojat de 17 o 18 ans aimariá.

E aquò m'a convencut que la cultura nostra (se me daissas en parlar aital) pòt aver un avenidor polit.

Mas l'optimisme a pas durat que qualques segondas... ai levat los uèlhs e un drac m'a sorigut maliciosament de delà del burèu... semblava a un vièlh, mas sa cara èra escaumosa e sas narras èran tròp larjas per èsser uman.

A tossit per s'esclarir la garganta, e a començat de parlar, amb un doç fiulet... “Le rap ne peut jamais être partie de la prétendue culture patoise, ce n'est rien de plus qu'un peu de culture américaine passé par Tranduction de Google dans la langue de la République, et après, déchiqueté par Revirada.”

La vergonha me piquèt... lo drac aviá vist que mon estacament a l'occitan aviá pas cap de fondament... qué èra de colhardisas... aviái pensat que defendiái quicòm, mas sabiá quitament pas o definir... e sabiái pas ont comença ni ont acaba.

E pendent tres meses, son poison a corrut dins mas venas.

Me soi demandat, jorn e nuèch, “Qué es una cultura?”... d'unas de las responsas son estadas poeticas, d'autras èran banalas... coma o vos contarai.

Mas primièr, dobtavi quitament s'existís en fach una cultura.

Benlèu “cultura occitana” es pas qu'una etiqueta, qu'aplicam cadun subjectivament, a un ensemble diferent d'elements aleatòris.

E se los objèctes d'una cultura (l'escritura, la musica, etc.) son pas que las èrsas que se copan sul ribatge, alara quala es la mar misteriosa que produtz tot aquò, que balha de coeréncia als tròces?

Lo truc del drac

Per fin, uèi, ai realizat que lo drac m'aviá enganat... es fals qu'una òbra simplament apertenga o apertenga pas a una cultura... la realitat es mai subtila.

Una cultura es coerenta perque sas òbras pausan sus d'impulsions que la definisson. E coma primièr assag, escriguèri sièis:

• Luòc: qué l'òbra se referís a l'aira geografica tradicionala a la cultura.
• Identitat: qué l'autora o autor s'identifica a la cultura.
• Lenga: qué la lenga de l'òbra es principalament la lenga de la cultura.
• Memòria culturala: que l'òbra siá ligada a d’actius materials o immaterials de la cultura.
• Valors: qué l'òbra promòu las valors de la cultura.
• Intencion: que l'òbra mòstra un compromís amb la cultura.

Atal, per comptar coma fasent partida de la cultura, una òbra (rap o autre) al mens deu respondre, per exemple, a dos d'aqueles impulsions... mas, lo mai grand nombre d'entre eles a los quals respond, mai estrechament apartenís.

Puèi, me soi demandat se caliá tractar la lenga coma una condicion necessària... per exemple, qué se los mots figuran dins una òbra, devon èsser substancialament occitans, per que l'òbra pòsca far partida d’aquela cultura.

E benlèu qu'aquelas impulsions son las emocions que fan bolegar lo còr de la macro-persona culturala.

Alavetz, qué es una cultura?

Encara un còp citant George White “Una cultura es una intuicion... un perfum portat per una aureta... una forma dins las nivoladas dels estornèls... de polits uèlhs que nafran al passatge... una arma, a pena entrevista, que ten amassa los tròces totjorn cambiadisses de l'experiéncia.”

Alternativament, benlèu qu'una cultura es coma un pargue d'atraccions:

• Cada tròç de tèxt, de musica o d'art... cada contorn del paisatge, o nom de luòc... cada film, pèça de teatre, o de comèdia... cada programa de la television... cada videojòc... cada sit Web... cada dança... cada istòria, o mite... cada plat de manjar... e la lenga ela meteissa... caduna es coma una atraccion dins lo pargue... un esclat de la cultura unica.
• E malgrat que i a de nòvas atraccions, cada còp que vengas, se vòles, tu pòdes tanben ne bastir qualqu'una.
• Aital qu'es pas lo dever ni tanpauc la consciéncia que te pòrta aicí... es l'emocion... es l'intriga... lo frejolum... la descobèrta de nòvas prigondors en tu meteis... e lo sentiment d'apertenença... d'èsser a l'ostal.
• E pagas lo bilhet de dintrada en renonciant de temps... en priorizant aquela cultura per dessús d'autras causas... per fin que coneis pro son istòria e sa lenga per comprene almens una partida de çò que veses... per sentir l'unitat darrièr de las parts... que dona contèxt a cada fragment... e o rend petejant.

S'o poiriá tanben veire coma un cicle d'ofèrta e demanda...

• Coma tota entrepresa, una cultura produsís de produches pels clients... e es lo cicle vertuós de l’ofèrta e la demanda que mante la cultura en vida.
• Per subreviure, lical fornir de causas qu'excitan los consumaires... senon, la demanda trantalha e la cultura deperiguèt... las pòrtas del pargue se barran... e las marridas èrbas possan pels trepadors ont de personas caminavan de milièrs.

O qu'es un ecosistèma...

• Coma una ret de foncions interconnectées, los organs d'un còs, que collabòran per mantenir un tot vivent, superior a sas partidas... foncions coma socializar, identificar, remembrar, revitalizar, far cultura, parlar, legir, aprene, interessar, provesir, mesurar, normalizar, ensenhar, orientar, convocar, publicar, lotjar, e persuadir.
• Una cultura prospèra quand las condicions son bonas, mas es plan resistenta en los tempèris.
• Se s'endormís, s'endormís plan lentament... e aiçò es totjorn reversible.

La noiridura d'una cultura son las gents... una cultura es una entrepresa dont la capitada depend entièrament sus las personas qu'o sostenon, e los trabalhaires e los clients son sovent los meteisses:

• Deu poder recrutar tant de bons collègas, e establir tant de clients fisèles, que necessari.
• Deu poder retenir los que son engatjats... que contribuïsson a lo sieu torn a atirar e a recrutar, a consumir e a promòure... e que passan a èsser de productors.

E una cultura es plenament viva quand los joves e los vièlhs, los rics e los paures dintran per sas pòrtas e...

• Pòdes ausir l'aiga dins sas fonts e l'aureta dins sos arbres.
• Los parents emplenan los sòmis de lors mainatges amb sas meravilhas.
• De cobles joves s'amagan dins sos bartàs per far l'amor.
• E los vièlhs son urosas de passar lors darrièrs jorns jos las fondas de sos remembres.

Ai romput ma somiariá e ai levat los uèlhs per veire lo drac se trufar encara d'ieu amb son risolet malautís... coma abans, tossiguèt, e comencèt de parlar, amb son doç fiuladís... “Tant de fantaisie... avouez-le... ce que vous appeliez la culture occitane n'est que des feuilles sèches... du folklore vide... des visages arborant des sourires idiots, sans sang dans les veines!”

Ai agachat dins los sompets escurs de sos uèlhs, estranhament sens pupils, e amb una deliberacion granda ai levat la man e me signat.

E de còp, lo drac se demesiguèt en fum.

E cric e crac, lo conte es acabat.