Vos a pas escapat de çò que la mòrt deu joen Nahel a segotit violentament la societat francesa en darrèras. Lo tust deus imatges a provocat un sangbotit que destrauquèc sus susmautas grèvas un pauc de pertot peu país. Susmautas qu’avón la resulta de pas parlar mès de la mòrt de Nahel.

Mès vòli pas parlar d’aquò, vòli exprimir mon sentit suu debat a l’entorn deu hèit eth medish. Me soi apercebut que, coma sovent, lo monde reagissen mès segon lors a priòri que non pas d’un biaish apatzimat, çò que caleré dens un moment tan tragic.

E aquí que cadèm lèu lèu dens un esquèma fòrça classic de los qu’aiman pas la polícia, acarats aus partidaris de l’òrdi, que la sostenguen dens cada situacion. Los limits esquèrra-dreta s’arretròban atau d’un biaish pro clar.

E totun, tot es pas tan evident qu’aquò. D’un punt de vista legau, semblaré dinc ara (disi plan “semblaré”) que lo policièr aja hèita una fauta tragica qu’entrainèc la mòrt deu joen. Mes per n’estar segur que cau un procès.

Una cadena YouTube perpausa un filmòt que vòu “provar” que la defensa legitima se pòt evocar, que lo policièr èra totun en dangièr de mòrt. Purmèr es pas tan clar qu’aquò, mes sustot la cadena se sona Touche pas à mon flic (Tòca pas mon cònho), benlèu gerida per un ancian policièr, doncas prèsta de dehéner la profession qué que sian las circonstàncias. Podèm crànher qu’i aja pas nada objectivitat, quitament s’a lo dret d’exprimir son opinion e de balhar un caire de vista diferent.

Lo mestièr de policièr es pas aisit, e doncas n’i a que’u hèn plan e d’autes d’un biaish marrit. Me brembi d’un grop d’un detzenat d’eths que, davant un punk-de-can (los famoses punk à chien) briac (un d’aquestes que caden se los possas deu dit), semblavan pas brica tranquilles e quauques uns avèvan la man a la cinta suu pistolet. Los policièrs son òmis, podèm trobar un pauc de tot dens aquesta part d’umanitat. Es per aquò que cau pas tròp reagir “a caud” e jutjar un òmi tròp lèu.

Non, lo debat pòt portar per contra sus las règlas impausadas aus policièrs per la ierarquia (politica), e suu biaish d’abordar lo manteng de l’òrdi: repression? prevencion? Aquiu se tròba nòste ròtle de ciutadan. La lei de 2017 sus l’usatge de l’arma en cas de refús d’obtemperar se pòt questionar. Los policièrs eths medishes son demandaires de mès de formacion.

Se cau brembar que, segon jo, un deus responsables de la situacion actuala s’apèra Nicolas Sarkozy. Ministre de l’Interior, suprimiscoc la polícia de proximitat, aquesta que hasèva qu’un policièr èra coneishut peu barri, qu’eth medish coneishèva tot lo monde, qui èra lo frair de qui e qui èran los pairs.

Es eth que, en 2003, arribèc a Bèrafont (Bellefontaine), un barri de Tolosa (on viu ma maire) per ramoncinar los policièrs qu’organizavan encontres de rugbi. Es normau, coneish pas las valors d’aqueste jòc, e digoc lavetz: “La polícia es pas aquiu per organizar torneis esportius, mes per arrestar los deliquents …”. Error fatala.

Aquesta reglementacion pòt pas estar decidida per un ambiciós que cèrca votzes a dreta per vàder president, en contra de la logica.

Me brembi plan que, au collègi, dens un cors d’anglés, am estudiat un tèxte d’un sociològue american que disèva que, mès un barri es compausat de bastidas nautas, mès i a d’estancis, mès lo lòc es violent. Es una lei sociologica. Quan pensi a totis los barris d’immòbles qu’estón bastits en seguida, dambe la resulta que vesèm uei.

A còps me disi que caleré que los politics legiscossen mès sovent los sociològues, americans o pas.