Segur d’el, al mièg de la scèna, George White agacha per l’anfi de filas e filas d’estudiantas... fòrça mai de femnas que d’òmes.

D’unas discutisson... d’autras rison... d’autras pican lor telefonet.

Qualquas cantan “va-canças!... va-canças!”... e d’autras an los uèlhs fixats sus el.

Es lo darrièr jorn del trimèstre... e l’aire caud sent lo cafè glaçat Starbucks.

El soritz... redreça lo pichon micro negre penjat del còl de son pòlo ròsa... e se met a parlar amb un doç accent roergàs, tintat d’anglés...

“L’occitan es vengut a caval d’Ucraïna.”... soriguèt tornarmai.

“Destendètz-vos, mas amigas... comprendretz lo jòc dins una minuta.”... la sala se calma.

Lo bruch s’es espandit qu’un convidat polit de trenta ans, mièg jamaican, mièg anglés, farà una conferéncia en occitan, sus la nacion occitana... qué que pòsca voler dire amb aiçò.

L’eveniment es una primièra per Lo Miralh... a fòrça nivèls.

Mas, en ausissent sa votz pel primièr còp, d’unes se demandan perqué sembla pas ni sona pas jamaican... sos traches son mai coma d’un indigèna sudamerican.

Una gojata de la primièra fila, amb una minuscula jupa blanca, crosa las cambas e redreça son esquina dins una postura plan polida... George garda las siás nòtas a travèrs d’unas lunetas a montura negra... e lèva los uèlhs a la massa dels joves...

“Vau destorbar tas vacanças abans que comencen... te fau quatre provocacions e un avertiment... e tot l’estiu, te pausaràs de questions sus de causas que fins ara t’an pas interessat gaire... (riguèt).

Un jorn, fa ara tres ans, de còp ai sauput que me podiái pas alunhar de l’occitan... m’ai degut luchar per defendre lo país immaterial d’Òc... es l’aventura de ma vida, mas son a la fin los resultats que comptan... donc l’unica pròva es se çò qu’escrivi, disi o fau, torna aquel país immaterial mai resilient contra las fòrças del mal.

Mas abans començar, i a qualques tèrmes novèls per vosautres... "lo país immaterial" es lo país d’Òc... immaterial, perque existís independentament dels governaments, dels estatuts e de las frontièras... son axiòma es sa sola lei... "Paratge!"... l’imperatiu plan modèrn de tractar cada persona amb respècte e segon sos merits, sens distincions basadas sus çò qu’es, pas sul sèxe, la riquesa, la raça, l’edat... (fa un còp d’uèlh sul jogata al primièr reng)... ni d’atrach fisic... etc.

L’autre tèrme es "la nacion occitana"... valent a dire nosautres... totes qu’identificam coma occitana o occitan... tan simple coma aquò... sèm las ciutadanas e los ciutadans del país immaterial.

Mas nos cal èsser atentius... lo drac dormís pas jamai... e dempuèi fa mila ans, a trabalhat amb son fuòc, amb sas cadenas e amb las vergas de sos mèstres, per esfaçar la memòria del país immaterial de l’esperit e de la boca dels mainatges d’Òc.

Se resistisses pas al drac, penjaràs lo cap fins a la fin de tos jorns... sabi... pòrti ma pròpria vergonha !

Alara, preparatz-vos, brave monde... aquí vòstras provocacions per l’estiu...”

... a caval d’Ucraïna

“Se creses que l’occitan venguèt a caval d’Ucraïna, auça la man...”

George agacha a l’entorn... quatre o cinc dels dos cents estudiantas, compresa la gojata de la jupa minuscula, mai tres professors, an levat la man... los estudiantas baissan la lor tanlèu que veson que son de paucs.

“Pensavi qu’aicí, al sud de França, q’abans de parlar francés, totòm parlava occitan, e abans d’occitan, parlavan totes en latin ... abans de lo latin, qu’utilizavan de lengas indoeuropèas estranhas, que arribèron presumidament d’Índia ... e abans d’aquò, renavan coma los pòrcs... (una èrsa de rires travèrsa la sala).

Eh plan, es çò que pensavi.

Mas que se passa se cada ondada de lengatge semblava mai a una ploja prima de particulas ... d’individús e de las familhas, dispersats, aicí e aquí, demest una populacion que parlava encara una lenga mai anciana?

A despart de las vilas fortificadas, la màger part de las gents contunharián a parlar lor lenga tradicionala, generacion après generacion. E coma i aviá pas d’educacion obligatòria, donc i aviá pas de linguicidi intencional.

S’e quand la lenga novèla dominava, aquò arribariá lentament, e los convertits parlarián a lor biais, amb una fonetica plan similara a lor lenga anciana, mas amb un vocabulari e una gramatica novèls.

En Anglatèrra, es plan conegut que los locutors chineses d’anglés sonan sovent coma se parlavan lo chinés... e òc, soi desolat, los franceses sonan sovent coma se son totjorn a parlar francés... e, quitament se lor anglés es structuralament corrècte, pòdon èsser incomprensibles pels monolingües angleses, per lor estranha prononciacion.

Donc, la lenga mairala subreviu... mens dins la lenga formala... lo “qué”... mai dins la faiçon de parlar... lo “cossí”.

Ara, per tornar a la sequéncia istorica... las capas mai ancianas del lengatge al sud de França son preïstorics e pas conegudas... podètz èsser segur qu’èran pas de renadas. Abans l’arribada de las lengas indoeuropèas, i poiriá aver quicòm coma lo basco, evoluant pendent de milièrs d’annadas.

Las lengas indoeuropèas son nascudas en Ucraïna, puèi portadas en Euròpa per las Yamnaya, los primièrs a domesticar los cavals, arribant aicí entre lo 3n e 4n millenaris abans lo Crist. Los Yamnaya an egalament pres lors lengas dins la direccion opausada, cap a Iran e Índia.

Amb pauc d’escritura, pauc de mobilitat e pas d’ensenhament del lengatge, lo sud de França èra un teissut d’infinidas variantas indoeuropèas, caduna fusionant d’autras per de gradients lingüistics continús. Cada familha parlava mai o mens coma sos vesins, mas sus solament qualques quilomètres, las diferéncias progressivas poirián èsser significativas.

La lenga indoeuropèa principala aicí èra lo gallés, una forma de celtica... qu’a subreviscut après la fin de l’Empèri Roman... fins a entre lo sègle VIn e lo Xn, segon lo luòc, quand las lengas romanicas emergissián.

Sabètz que los romans an portat lo latin... tanben indoeuropèu... e de 50 abans JC, an dispersat de locutors d’aquela lenga novèla, principalament dins las vilas grandas.

Mas sens educacion obligatòria, i aviá pas de linguicidi... e l’utilizacion del latin èra acantonada a una flor educada... d’unas familhas ricas èran quitament trilingüas, parlant lo grèc ancian, de la colonia grèca de Marselha, lo gallés, e lo latin.

Après la casuda de Roma, a partir de mai o mens 400 ans après lo Crist, de versions mudadas del latin parlat an progressivament remplaçat nòstras formas anterioras d’Indoeuropèu. E coma la persona francesa ensajant de parlar anglés, nòstres predecessors an adoptat l’estructura e una partida granda del vocabulari del latin... mas coma an parlat e qualques sègles après, coma an escrich, es estat colorat pels sons de lors diferents tips de gallés. La combinason resultanta a abotit a de gradients lingüistics romanics, parallèls als precedents.

Atal, las lengas occitanas son vengudas a caval d’Ucraïna dins dos senses... lo latin, coma basa formala de las lengas romanicas, lo “qué”, èra arribat en Itàlia “sus un caval d’Ucraïna”... mentre que lo gallés, que a determinat la faiçon dont lo latin es estat adaptat e adoptat, lo “cossí”, èra egalament vengut “sus un caval d’Ucraïna”.

Repetissèm l’enquèsta ...

Se pensas que las lengas occitanas son vengudas a caval d’Ucraïna, lèva ta man...”.

George garda per la sala... mai o menys totòm a levat la man.

“Mercé... e ara la segonda provocacion.”

...los dialèctes son de pateses

“Se pensas qu’un dialècte es pas qu’un patés, lèva la man...”

Degun a pas levat la man... el soriguèt e riguèt...

“Plan, veirem quant d’entre vosautres càmbian d’opinion.

Mon ancian professor Joan Còrdas a dich "se prenètz lo francés e las lengas occitanas amassa, son totas de pateses del latin, mas la mai degenerada, per fòrça, es lo francés." (una ondulacion de rire cor la sala).

Lo ponch es simple... "patés" e "dialècte" son pejoratius... reduson lo prestigi d’una forma de parlar en donant a comprene que s’agís pas d’una lenga legitima... qu’es subordinada, inferiora, "simplament” derivada, e donc dispensabla.

Los dos tèrmes justifican un chauvinisme... e reduson la probabilitat de subrevida de lengas que son culturalament importantas, quitament al nivèl mondial.

Pensatz tornarmai als gradients lingüistics romanics... s’espandissián sus la màger partida de l’Euròpa occidentala e meridionala... qual que siá ponch lo long d’aqueles gradients es tan legitim coma qual que siá autre... cada varianta lingüistica es ela meteissa una lenga, qu’aja o non una acadèmia per la susvelhar, de diccionaris, de gramaticas o de sosten governamental.

Atal, quand los lingüistas auçan una varianta particulara, en l’apelant una lenga, e ne denigran una autra, l’apelan un dialècte, es pas perque l’una d’elas es intrinsècament superiora, mas perque i a una volontat politica.

En plaça de “occitan”, ai dich “las lengas occitanas”... auriái pogut dire “la familha de las lengas occitanas”... cada membre d’aquela familha es una lenga... pas un dialècte. Caduna es la lenga mairala de gents tan important q’autres gents... sèm de retorn a lo paratge!

Aquela egalitat es estada evocada pels lingüistas occitans quand se son referits als “parlars”... e tanben, aurián sauput qu’es fondamentalament incoerent de dire que lo gascon, lo provençal e lo lengadocien, etc., son de dialèctes d’occitan perque cap d’occitan unitari los a pas precedit.

Acordar un respècte total a caduna d’aquelas lengas... òc, quitament niçard e bearnés, roergàs e aranés... es una condicion necessària per l’armonia e la convivialitat dins nòstre país immaterial.

E tornam a la provocacion "un dialècte es pas qu’un patés"... lèva la man s’ès d’acòrdi.”

Mai o mens los tres quarts an votat... el soriguèt...

“Ara per la tresena... aquelas darrièras seràn rapidas...”

...mòrt pendent sèt cent ans

George vira una pagina de sas nòtas e puèi auça los uèlhs... “l’occitan a représ la vida, après èsser estat mòrt pendent sèt cent ans... lèva la man s’ès d’acòrdi.”.

Degun a pas levat la man... soriguèt e riguèt encara un còp.

“Dire que l’occitan existissiá pas abans lo sègle XX es quasi vertadièr, mas pas del tot.

Lo primièr cas d’un “occitan” generic coma lenga autonòma e unitari, distint dels autres membres de la familha de lengas occitanas, es la koinédels trobadors, derivada principalament del lemosin. Foguèt lo primièr occitan referencial.

Fòrça trobadors dont la lenga mairala èra una autra lenga occitana, o encara una lenga non occitana, an adoptat la koinécoma mejan literari... èra una lenga de l’elèit, pas del pòble... e son periòde de vigor es estat cort.

Al declin de la koine, s’escorrèt mai o mens sèt cents ans abans qu’aparesca un novèl occitan referencial.

Los títols de gramaticas e diccionaris occitans importantas del sègle XX e de la debuta del sègle XXI... d’Alibèrt, de Vernet e de Cantalausa, après aver precisat que son occitans, s’acaben per la meteissa formula... “segon los parlars Lengadocians”... “selon les parlers languedociens” e “a partir dels parlars lengadocians”.

Per èsser clar, son pas de gramaticas e dels diccionaris lengadocians... son de manuals d’occitan modèrn, que se tròba èsser basat sus lengadocian. E es aquel occitan modèrn que la màger part dels espleches lingüistics en linha, quitament ChatGPT, utilizan d’ara enlà.

L’occitan modèrn es çò que parli ara.

E aquel occitan modèrn pòt divergir del lengadocian a l’avenidor... impòrta pas... es una lenga a despart entièra, fasent partida de la familha occitana, al costat de las autras. Mas amb temps serà la primièra entre los sieus parièrs, coma lenga preferida per la literatura moderna, los sits Web, lo jornalisme, los videojòcs, los films, etc.

En reconeissent que cada membre de la familha es una lenga a despart entièra, facilitam l’acceptacion del ròtle d’occitan de referéncia.

E per aquel sègle, l’occitan modèrn nos salvarà de la fragmentacion inutila (sens implicar que la fragmentacion es totjorn inutila) de la produccion e de la consomacion culturalas, e atal protegir la massa critica necessària per subreviure.

Aquò tanben significa que los joves pòdon èsser recrutats dins una nacion qu’es pro granda per èsser passionanta e qu’a l’escala sufisenta per crear de produches de qualitat e per generar de vam.

E en afortissent lo país immaterial, dins son ensemble, amassarem las ressorsas e l’energia per sostenir una produccion culturala dins las diferentas lengas occitanas.

Fa qualques minutas, ai dich que "l’occitan a représ vida, après èsser estat mòrt pendent sèt cent ans"... lèva la man s’ès d’acòrdi.”

Encara un còp, mai o mens los tres quarts lèvan la man... George soriguèt...

“Ara la darrièra provocacion... qu’es lo mai provocaire.”

Solament tu lo pòdes salvar...

Baissa los uèlhs sus sas nòtas, vira doas paginas, legís qualques segondas... los relèva e vei que l’una de las cadièras del primièr reng es voida... la dròlla a la jupa pichona es partida.

“Auça la man se creses que solament tu pòdes salvar nòstre país immaterial.»

Tres o quatre mans montan, puèi tornan precipitadament a tombar.

“Trobatz pas estupid qu’un tipe miègjamaican (dich amb una tòca de colèra), sens cap de títol academic pertinent, vos parle de la nacion occitana?

Sens pression, mas o veiràs lèu... lo ponch vital que te cal portar a tas vacanças es que solament tu pòdes salvar aquel país immaterial.

Es tròp aisit de dire "es pas ma fauta... lo governament a merdejat..." mas se blaimas los autres, tu fas partida del problèma.

Fa quatre ans, coneissiái pas res de las lengas e culturas occitanas... parlavi pas cap mot d’occitan.

Mas sabiái que podiái ajudar a salvar aquel país immaterial, aital coma cadun de vosautres o pòt far... s’o vòles vertadièrament.

Ai passat dos ans a cargar dels tèxtes corts en occitan sus l’Instagram, un tròç cada jorn... de còps ai agut dos o tres vòtes... de còps dètz o vint... quala diferéncia aquò pòt far?

Mas l’un d’aqueles vòtes es benlèu vengut d’una gojata o d’un gojat que transformarà l’avenidor de la nacion occitana... e sens veire mon pòst, e d’autres similars, ela auriá pogut pensar que la causa èra sens espèr e s’enanar, abans d’èsser picat pel mosquilh occitan.

Que sap? Un d’entre vosautres, o fòrça d’entre vosautres, poiriá far de grandas causas per la cultura, e se me ridiculizavi pas aicí en vos balhant aquel discors absurd, aquò seriá arribat?

Se me demandèsse "qué pòdi far?"... tu ès intelligenta... sabes mai que ieu... mas s’insistisses, alavetz poiriái dire que deuriás passar mièja ora cada jorn en legint e en respondent a de novèls contenguts occitans d’Internet... dona de vòtes per encoratjar las autoras o autors... utiliza lo revirador Revirada per publicar de comentaris... vai après al delà, publica ton pròpri contengut, de tèxte o de fòtos, amb de descripcions en occitan... tot en occitan... e assistir a de corses, de reünions, de manifestacions e de danças... mai i a de caras joventas, melhor es... tot aquò balha vida e fa créisser la nacion.

E se sabes pas parlar occitan, apren-lo... s’ès amb de gents que parlan occitan, daisses pas jamai que càmbien al francés, per t’ajudar... escota... practica.

E se sabes parlar occitan, trabalha per perfeccionar ton accent, per tirar quina tralha que siá de francés, o de l’anglés, dins mon cas... fins que siás un modèl pels autres qu’aprenon.

E dins tot çò que fas, siá persistent, jorn après jorn, an après an... es çò que salvarà lo país.

Crei-me... nòstre país immaterial es jos tanta menaça, e los que lutam per el sèm talament paucs, que se te lanças a aquela batalha, amb tota ton energia, pòdes far la diferéncia cruciala.

Aital, tornarmai... leva la man se creses que solament tu pòdes salvar lo país immaterial.”

Aquel còp, mai o mens la mitat an levat la man... i a qualques crits, de “Visca !” e una dròlla al primièr reng, al costat de la cadièra voida s’es mesa a plorar, las lagremas rajant sus sas gautas.

Escotes pas lo drac...

“D’acòrdi gojatas e gojats... arribam a la fin... per ara... pas mai de vòts... solament un avís...

Ai dich que nos cal èsser vigilants... que lo drac dormís pas jamai... trabalhant a destruire lo país immaterial de l’exterior, que s’agisca de resistir al lai Morlac o d’alunhar los fonzes de las culturas minorizadas.

Mas en acceptant que nòstre país es immaterial, anam al delà d’una partida granda de lo mal que lo drac pòt far.

Malgrat aquò, a encara lo sieu principal truc... de nos persuadir d’abandonar lo combat, per nòstra pròpria causida... mas lo melhor es que se l’ignòras i a pas res que pòsca far per te forçar.

Te parlotejarà a l’aurelha (totjorn en francés) que t’an abandonada, qu’ès l’unica que demòra dins la lucha.... dirà qu’as perdut ta guèrra... te dirà qu’as fach tot çòpossible, qu’ès agotada e qu’es solament rasonable que pauses.

Mas demora concentrat sus çò que fas, demora dins lo present, en ignorant çò que los autres fan o fan pas... e remembra que quitament la mai pichona causa pòt transformar l’avenidor per melhor... alara los nívols escurs se dispersaràn e tornaràs sentir lo solelh sus la cara.

Mas sòrres e fraires, vos acontentetz pas de somiar al país immaterial... vivètz-lo! Parlatz occitan, escrivètz en occitan, aimatz en occitan! Tot çò dont nos avèm besonh es de vam e de paratge... de vam e encara mai de vam ! Siatz coratjoses, siatz energics, ajatz un engatjament infinit... vencerem!

E se, un jorn, pensas que seràs benlèu la darrièr persona que parla occitan, sortir per carrièra e crida amb tota la votz “Visca lo pais immaterial d’òc”, e sentiràs milanta voses a cridar “Visca!”.

Se tot o part de çò qu’ai dich es fals, digatz-me... apondètz de comentaris a la transcripcion d’aquela conferéncia, dins Jornalet... me tornaretz servici.

Passatz un bon repaus... passatz de nuèches sens dormir en pensant cossíanam far aquò... cossíanam salvar aquela nacion tan polida !”

George garda a travèrs de l’anfi, tira lo micro... puèi inspira, e a plen de cap crida “Visca lo pais immaterial d’òc! Visca la nacion!”

De desenas d’estudiantas cridan “Visca!”

E cric e crac lo país immaterial es pas acabat!