N’ èi pas coneishut Guilhem IX, duc d’Aquitània, considerat com lo purmèir deus trobadors. Èra mòrt plan davant que vadossi... en l’an 1126...

Chic de causas que sabem sus aqueste Duc trufandèc: quauquas cançons que nos deishèt e mei çò que nos conta la memòria deus sègles.

Alavetz, com milhor parlar d’eth que non pas de lo tornar imaginar, atau com son, a l’ora d’ara, los gojats quan pensan a las gojatas...

Aqueste textòt serà, dens l’espectale que ven de la Companhia Gric de Prat, l’introduccion de la cançon “Ab la doçor del temps novel” de Guilhem IX.

De pertot, que contava qu’èra lo purmèir, lo mei poderós deus Sénhors d’Occident! Probable qu’avè rason…Es que, lo son reiaume, Aquitània, que s’espandiva dinc en Auvernha. Èra plan mei gran que non pas lo tot petit reiaume deu Rei de França!

Gloriós lo Duc Guilhem? Probable...Mes davant tota causa, Guilhem èra un sordat, e es per contar aus sordats que se hasot poèta…

E shens engana, aquesta poesia deus sordats sembla, de non pas i créser, a la deus gojats quan s’amassan, enter òmis (o casí), luenh, plan luenh de las gojatas, atau de devisar…de las gojatas. Rai! Las aurelhas vòstas, solide, trobarén chic romantica aquesta poesia on se conta tot, a còps medish los moviments deus còs. Mes çò que se ditz enter los gojats qu’a de damorar enter los gojats, com un secret, lo secret d’aqueste besunh navèth que chic a chic se desvelha dens lo còs, en un sarròt de trabucs necessaris. Qui pòt compréner la poesia deus gojats?

E pui un jorn, de tant devisar, de tant espiar cap a las gojatas, atau de s’assegurar que non pusquin enténer, los uelhs deu nin saunejan, s’esvaven per una dròlla... Un flòc de sentits naus gisclan dens lo son cap, que non es pas mei los sentits d’un mainatge.

Mes perqué era? Perqué aquesta cara, aqueste còs? Atau capvira lo còr! Solide aquesta gojata non es pas coma las autas, i a las gojatas e i a …era!

E atau, la poesia soldatesca deus gojats non vaga pas mei, pas per èra. Son d’autas paraulas que venen a s’espelir e las vos puiretz enténer: lo nòste joen amorós torna inventar los mots d’amor, e solide, que s’i crei d’estar lo purmèir…Com puiré endevinar que lo purmèir, estot lo Guilhem, lo Guilhem d’Aquitània, mille ans i a? Quan sii ensenhat de la causa, la se puiré pas créser: digun, n’a pas jamei podut víver un amor atau com lo son!

Mes es plan lo Guilhem qu’inventèt en tot purmèir, la Fin’amor…

Pr’amor qu’eth tanben, atau viscot l’emocion de la rencontra purmèira. Pr’amor qu’eth tanben, trobèt las paraulas de l’amor... Pr’amor qu’eth tanben, lo purmèir, volut contar lo son sentit amorós a tota la Tèrra.

Digun sap e digun saurà pas jamei perqué Guilhem passèt atau de la poesia de sordat a la poesia amorosa de la Fin’amor. Mes enter “lo gat” on conta sos esplèits sexuaus dab las hemnas auvernhatas deus Sénhers Garrí e Bernat e “Ab la doçor del temps novel” un elègi deu sentit amorós, tot un caminament. Atau com nòste gojat de uei, per Guilhem una hemna trespassa totas las hemnas: sa mestressa se sona “Dangerosa” (se pòt pas inventar un nom atau) e es benlèu plan per era qu’inventèt e qu’escrivèt los poèmas...

Mille ans son passats e los sentits son damorats, las paraulas de Guilhem an traversat lo sègles e las ternèiras. Estoren centenats e benlèu miliers a tornar gahar sa paraula…dab eth, la lenga d’Òc retronit de pertot en Euròpa…

Guilhem es lo purmèir deus Trobadors e lo purmèir deus cantaires occitans?