Quand siás occitanista, pòdes pas passar una jornada sens evocar la question de las lengas. Alara, i cal anar!

Qu’Espanha escape al retorn de partesans de Franco al poder mercé a un acòrdi de reconeissença del basc, del catalan e del galician (e deman: l’occitan?) al parlament espanhòl e que demanda siague faita a Euròpa de reconèisser aquelas lengas coma lengas de trabalh de las institucions, non n’anam pas plànher. Notarem qu’aquela avançada demòra formala d’autant mai que dins aquelas instàncias an una tendéncia bèla a utilizar un anglés de farlabica.

Amb los reviraires automatics, se poirà aver dins la segonda totes los tèxtes qu’òm vòl dins totas las lengas possiblas. E quand los aurem de qué ne farem? Qun pés aquò representarà dins la vida vidanta? Per las lengas, la question centrala per lor devenir es la transmission, l’educacion, la difusion.

De segur, la situacion va venir plan paradoxala pels catalans que se traparàn amb una lenga oficiala en Espanha e de trabalh en Euròpa e de l’autra minorizada e interdita en França. Lo jacobinisme francés, el, i veirà de segur cap de contradiccion coma contunha de se satisfar de la non-ratificacion de la Carta europèa. En Martinica, lo prefècte ven d’opausar l’article 2 a l’utilizacion del creòl.

L’autre còp, un poèta sarde venguèt a Carcassona. Expliquèt que lo govèrn de la region autonòma de Sardenha paga un foncionari per revirar los tèxtes oficials. Aquò s’apèla una politica per la lenga??? que va sens preséncia a l’escòla e sens objectius d’utilizacion populara. Dins aquel domèni, lo malaisit es que las victòrias formalas venguen realitats. E aquí dintram dins lo domèni de las volontats que cal aver.

Foguèri espantat de veire fa gaire lo programa d’activitats qu’anonciava una associacion occitana locala. D’en primièr, lo programa es balhat en francés. Puèi, sotalinhada, ven una indica: Traduit avec l’application “La revirada” occitan languedocien. De qué dedusir d’aquò?

1. L’associacion pensa pas sa programacion en occitan

2. Lo francés ven en primièr

3. Se’n remeton a una maquina per faire de revirada: es a dire balhar lo tèxte sens l’èime de la lenga, mas just en copiat-pegat-tradusit alara que i aviá benlèu formulas mai pertinantas e mai entrainantas d’utilizar en se serviguent en primièr de la lenga occitana. Fa un pauc coma s’èran forçats de l’utilizar per se justificar d’existir alara que deurián existir per çò que fan viure la lenga.

Me fa dòl la responsas genre “Avèm pas agut lo temps!” o “Lo monde comprendrián pas” que balhan unes (ir)-responsables per pas utilizar la lenga e ne faire just un simbòl e non pas una realitat prigonda, carnala e espiritala.

Bon, avèm lo tèxte en òc, es ja quicòm que se vei plan d’associacions occitanas gaire utilizar la lenga dins lor comunicacion extèrna (e de còps: intèrna!). Esvitarai de balhar exeples per me fachar pas amb (plan) de monde!

Demòra pasmens que l’aplicacion, per tan tecnica e polida que siá, pòt pas remplaçar l’usatge natural de la lenga. De son costat, lo gat-GPT pòt plan se vòl parlar occitan de contunh: cal aver pel cap que çò que demòra prioritari es l’usatge de la lenga pels umans (e per las bèstias dins los contes e pels objèctes inanimats s’an una anma!).

E acabarai sus una asenada ausida a l’emission Météo-en France (França-3) diluns passat: un cap-cosinièr nimesenc afirma dòctament que l’origina del mot “brandada” èra… l’ancian francés “branler”. N’i a que s’ameritarián de se faire brandir las pelhas e que deurián faire virar la lenga (o: las lengas) sèt còps (per lo mens) dins la boca abans de dire una conariá. Estofinada siague qual-a mal i pensa!

Deslengat Roch

(Cronica garantida escrita dirèctament en occitan!)