Es un amic que me hasot remarcar la causa;

“Son chic…hòrt chic, los mainatges qu’an ajut un ensenhament de l’occitan a l’escòla e que contunhan de parlar un còp deishat los estudis...”.

M’apercebori alavetz qu’avè rason… probable…

N’èi pas nada estatistica ni nat estudi aquí-dessús (aquò existis?), mes quan hèi lo torn deus que coneishi, i a pas gaire d’aqueths ex-eslhèves de las classas bilingüas, de las Calandretas o de l’ensenhament facultatiu qui emplegan lo Gascon. Enqüera mens son los qu’an ensenhat la lenga aus sons dròlles:  lo tornar de cap a la vita familhau sembla mancat!

Egau dempui mei de 50 ans que s’ensenha la lenga nòsta, son miliers de mainatges qu’an practicat l’occitan a l’escòla… On son? Dempui lo temps, aurem podut esperar qu’una màger part d’aqueths drollets, vasuts grans, contunhin de practicar la lenga e la cultura…

Solide que se pòt díser que l’ambient sociau i es pas, que la lenga, mespresada dens los mediàs e dens la vita publica, n’a pas nada realitat dens la vita vitanta. Solide! Mes aquò a totjorn estat e sabem plan, nosauts, amators de la lenga e de sa cultura, que n’en fau mei per nos descoratjar. Nos èm acostumats a víver dab la lenga e dens la lenga, pr’amor qu’es un mejan deus bons per descobrir lo monde. Sabem plan que quan i aji pas mei digun a practicar, nosauts contunharem: la cultura d’Òc nos es vasuda un biais de víver, medish se lo camin de seguir es mauaisit.

Avem passat (mei o mens) la lenga, mes pas lo vam? L’estrambòrd? L’Occitan es a vàser sonque una lenga escolara atau com lo Gaelic en Irlanda?

Alavetz, qu’avem mancat que las purmèiras generacions deus “militants” que nos formèren, capitèren? N’es pas un hat, una fatalitat: sabem que l’usatge de la lenga e de la cultura nòsta, pòt estar, medish dens las condicions de diglossia que coneishem, un apèr de vita per un dròlle qu’i pòt trobar au son torn, un “biais de víver” com nosauts au nòste temps.

Que n’i agi pas nat engan: parli pas de formar militants, es pas lo ròtle de l’ensenhament. Parli sonque de formar “amators de la cultura d’Òc” atau d’assegurar lo contunh dens lo temps: pas mei que çò qu’espèra tota lenga e tota cultura.

Solide que n’èi pas la responsa a la question, egau, per har davançar chic lo desbat. Ensagèri de compréner çò que cerca un mainatge en causir d’estudiar lo gascon au collègi o au licèu.

Pòt i aver bèra tropa de motivacions, mes tres que tornan sovent dens la boca deus dròlles:

Compréner la cultura deu parçan e la sua istòria, se situir dens un ensem culturau proishe; Aquò se puiré sonar “l’identitat” (véser los articles passats sus aqueste tèmi). Aquò supausa, de segur, un ensenhament de civilisacion e d’istòria de la cultura d’Òc. Mes un ensenhament que deisha bèra plaça a la practica culturau, en fòrmas diversas atau que cadun i puisquí bastir “sa” cultura occitana, pas tant com un saber, mes com un “viscut”. Que cadun pusquí abraçar “sa” cultura occitana.

L’aventuracreatora (sus un maine a l’encòp istoric e navèth?). La cultura occitana com un tarrenc de creacion dens un monde on la creacion es mei o mens reservada aus “especialistes”. Aquò supausa: d’acompanhar los dròlles dens la descoberta de lors gosts, d’us guiar cap au costat tecnic e d’organisar (a tot nivèu) la difusion de las realisacions e los escambis enter tots. Solide, mancam (au mens en Gironda) d’estructuras, de hèstas, de rencontras que pusquin perméter valorisacion e escambis. Chic son los eveniments (de mei en mei ahars de “professionaus”) que deishan plaça a la creacion deus joens… Aquò me hèi dòu, quan aqueste costat estot, quan èri joen, una brava part de ma motivacion cap a la cultura occitana. Pr’aquò avem creat las “colonias de vacanças occitanas” e com professor, ensajèri de balhar aus mainatges totas las valorisacions possiblas. On es lo relais cap a un public mei larg?

L’atencion, l’escota, l’amistat, l’afeccion (Lo paratge?)... Los mots ne mancan pas aus dròlles per descríver aqueth besunh que pòt portar “la civilisacion de l’amor”? Mei seriosament: la sufrença escolara es grana dens un establiment escolar (sustot segondari), que contunha mei o mens (e de mei en mei) de fonccionar de fèiçon “militària”. Nada plaça (o pauc) per l’escota e la reconeishença de cadun dens son especificitat d’èster uman. Los mainatges an sonque d’aubeïr e…de se carar! Lo cors d’occitan dab sa libertat de “maine opcionau” es l’ocasion de bastir una auta relacion dab los dròlles, cargada de respeit mutuau e d’escota. Una complicitat permanenta dab los joens que deven totjorn sentir que, d’acòrdi o pas dab eths, èm totjorn complicis e prests a los ajudar per pravar. Aquesta relacion navèra èra una compausanta màger de las “pedagogias navèras” espandidas dens las calandretas e las colonias de vacanças occitanas. Per los mainatges qu’an guardat una bona relacion dab l’occitan, es totjorn aquò qu’ei contat en tot purmèir.

“Per har un navèth monde”, escrivèva lo cantaire Delbau, i a bèra tropa d’annadas. Portar un navèth monde me sembla, mei que que jamei, indispensable: es tot lo projèit occitaniste?

Au moment quan la cultura occitana s’institucionaliza e se professionaliza, dens l’ensenhament e de pertot, lo projèit occitaniste qu’a de se tornar pensar. Se perdem l’èime, perdem tot: aquò ne pòt pas estar sonque un ahar de professionaus institucionaus, mes un ahar de militants!