I. Las variacions

En Anglatèrra

Tota lenga es dialectala, la mai fòrta de totas, l’anglés parier. A mai aguèsse conquistat quasi la tèrra entiera.

E quitament en Anglatèrra (dio manco en La Granda Bretanha) es lo cas venguem d’airals diferents

Veire per exemple:

Meme l’accent anglés de la regina cambièt. I es que d’escotar l’anglés que parla en la sieu jovença e aquel avans de defuntar.

De còups de gents si creson que solament las lengas “pichonas” an de variacions, de dialèctes.

Coma se pòl èstre normal quora tot lo monde es diferent?

E las lengas “grandas” n’aurian ges. Es faus. Entre lo castilhan, lo mexican o l’argentin? Entre l’anglés britanic, american o sud african?

Entre lo francés de Belgica, de França dal nòrd e de Canada? Totas an de variacions. Malgrat las pichonas lexicalitats: night vs nite, e lift vs elevator, a l’escrich i es qu’una forma soleta de lenga, per lo basic al mens. Per lo lengatge tecnic (veituras, cosina, eça.) es parier dins cada lenga, son coma de sociolèctes.

Après la fòrça de l’anglés es tala que sigue “elevator” o “lift”, es l’anglés dins la sieu massa que ganha. Se pòrta talament ben qu’i es ges de besonh de sa pausar la question. E sabètz que l’anglés non es regulat per un equivalent de l’acadèmia francesa o dal Congrès per l’occitan? Bòn totun un professor d’anglés avia penalizat un collèga estatsunian al licèu per aver escrich “coz’” e non “because”, doncas las règlas son implicitas en anglés (los que se reconoisson dins los WAPS primiers).

Es luènh d’èstre lo cas per l’occitan. Lo jorn qu’aurem de corses d’occitan en Anglatèrra coma als Estats Units d’America coma els estúdian lo francés, lo castilhan, eça., serem salvats. Doncas l’occitan comun es necessari, òc.

De questions en occitan

Ai retrobat de fuèlhs de questions que m’èro pausaias fa mai de 20 ans sus l’escritura de la lenga occitana. Exemples: perqué “can” (e non “canh”) mas “canha” dal temps que notam “terren” e que tanben “terrenh” existe. Avèm “Companh” mas ren “Compan” que pasmens existe coma patronime.

Perqué disèm “Exili”, mas es “exilh” en occitan estandard?

La botelha a mai de la mitat plena?

Sail sous Couzan dins lo departament de Léger, al limite entre occitan alvernhat e francoprovençal[1]. Dos ponches se mòstran plenament occitans dins Léger (dins Forés): pt 808 (Sail-sous-Couzan, Forés francoprovençal) e lo pt 816 (St-Bonet delh Chastèl, Forés occitan), amb la conservacion d’ /-a-/ tonica. In Voyelles finales et traits-φ a la rencontre des diasystemes d'oïl, d'oc et du francoprovençal fa pensar al pendent de Pleuville, en occitan lemosin creissentés Pleuvila (forma occitana segon BDTopoc).

L’element de percentatge que fa bassacular de l’apartenéncia a l’occitan a la non occitanitat. Es logic, qu’una soma de factors sigue determinanta per dire s’un parlar bassacula d’una lenga a una autra. Factors fonetics e morfologics. Parlam ren de lexic, qu’es extremament mobil.

Per exemple lo sufix dals vèrbes -ar que passa a [e], ce que ditz lo locutor, qu’a viscut aquel passatge, “jove lo morfema èra [a] e vièlh èra [e]” es citat per Nowak veire:

Dins la legenda de la vidèo es notat que lo poèma escrich en 1988 per Jean-François Migaud, interpretat aicí de per el en 2018 es filmat per Eric NOWAK. Naissut en 1937 a Plauvila (fr. Pleuville) soleta comuna poitevinofòna dal canton de Confolenç Nòrd segon Nowak, Charenta, mas parlant a passat temps occitan marchés (o creissentés).

Lo passatge dal marchés, considerat coma varianta de l’occitan lemosin, per Nowak “en fach mièg òc mièg oïl”, al peitavin (varietat dal peitavin santongés, dialècte de la lenga d’Òïl, que lo francés n’es l’estandard), a Pleuvila “s’es fach dal temps dal sègle 20, a l’interior quitament de las familhas autoctònas, las ancianas generacions parlant occitan lemosin, las novèlas parlant peitavin!” totjorn segon Nowak.

La lenga evolua de segur. Los modèls parier. Après conoisso d’autors angleses que se meton d’escriure sus la Còsta d’Azur sensa parlar la lenga dal país.

Mas de saber que l’occitan lemosin confolentés fa passar lo sufix verbal -ar en [e]. Coma en provençal rodanenc entorn de Malhana...

Ba, lo temps passa, passa lo ben. Faguèm avans per l’occitan serà ja ben.

II. Luminositat

« Sètz brilhant, avètz de qualitats que se veson pas pron. Sètz pas mes en valor per los autres. Meritariatz melhor. E gaire de plaças existon.

Mas brilhatz dins vòstre isolament. E lo temps passa, lo trin de las oportunitats arriba ren cada jorn ». Admiracion onèsta, interès? Laus per se far embobinar e de fach èstre un far valer?

Es un compliment que mi fuguèt fach fa gaire. Coma analisar aquò?

Quora fau lo ponch de ce qu'ai fach per aüra, per la lenga occitana, qué dire? Èstre dins d’associacions, far d’eveniments. Publicat un molon d'articles, sampalhats dins de revistas, sites diferents. Publicat solament 3 libres, la tèsi totjorn en cors de publicacion de las annèxas... Un libre, recuèlh d’articles, promés. Tres libres, recuèlh parier per la pròsa, totjorn ren arribat. Impression que los projèctes avançan ren o gaire gaire.

Tant de temps passat per remar còntra lo marem indiferent a l'occitan.

Emblematic de la plaça que si cal far dins la societat. Es coma la societat occitanofòna que cèrca la sieu plaça dins lo monde ancuei?

Que l’occitanisme es una micro societat. E dins l'occitanisme, i son pas que d'amics o de gents que ti vòlon ben è. Coma de'n pertot. N'i a, ai l'impression que fa 20 ans al manco, que ignòran los autres. Un occitanista m’a dich «Los occitans sèm talament autra causa que de mariòtas caricaturalas». Òc, mas sortir de la sieu bóstia es complicat. Lo lume es artificial. La lutz naturala. Èstre valorizat naturalament es possible? O es solament una bastison de per se e/o amb l’ajua d’autres?

Cada region es per se, e ieu sio fòra Occitanie Pyrénées Méditerranée, doncas luènh d’un « centre », dal centre occitanista? (centre de gestion central mas gaire visible)

Los occitanistas que son fòra de l’airal OPLO benlèu o pòlon pensar. Cal totjorn èstre «lo qualqua ren de qualqu’un» mi diretz.

Una revista que lo mieu occitan es pas pron central e doncas que publicarà plus de pròsa mieua. Un site que mi prometèt d’èstre publicat en version papier, mas ren perqué arribèt ce que devia capitar. Un projècte cooperatiu d’escritura que sembla de se’n calar en doga. Pedalatge dins la semola general?

Aver far una tèsi es dever encara explicar que dins tal endrech niçard es un dialècte coma provençal e que se substituisse ren a occitan. Lo vivaroalpenc es d’occitan coma lo niçard o lo provençal o son. Rostatge a totes los nivèls? Partèm de luenh. Mas lo vivaroalpenc encara en segonda plaça. Buèi. I son de territòris sacrificats, perduts coma d’autres «o son per la republica»?

Bòf, lo lassitge de còups. Cu interèssa? L’utopia seca al solelh. Totun i aguèt ben de cambiaments, de revolucions pròche de la linha d’eqüator.

E totun tenir lo camin. Es benlèu per aquò que tant de gents venon al nòstre per eliotropisme, per se daurar coma los limbèrts, aver l’impression d’èstre illuminat cadun per se, cadun la sieu part de lutz, naturala.