I a pas guaire, una charradissa dambe dus estrangèrs m’a suslevada una question a la quala èi pas trobat nada responsa. Me disón qu’an l’impression que los Franceses an la costuma d’aubedir a règlas sonque pr’amor que cau, a còps en dehòra de tota logica, quan i auré un debat dens lor país.

Purmèr aquò m’estonèc, que los Franceses se cresen meslèu “Galleses romegaires prèsts de’s susmautar” e que jo, dens mon mitan, dempuèi lo joenèr estant, sèm pas especialament amèches ni braves. Me rassegurèn en tot díser qu’avèvan trobat aquò dens lor mitan professionau.

Lavetz èi començat de soscar a çò que podèva miar los ciutadans de l’Estat francés de seguir las règlas sense de’s pausar tròp de questions. Me virèi de cap a l’educacion au cap d’un moment.

E aquiu, una idèia me vengoc. Hascoi lo ligam dambe unas règlas de la lenga francesa que son hòra logica. Per exemple, cau qu’un dròlle aprenga com la letra F se pronóncia, puèi com prononciar un œuf , puèi que’s pronóncia pas la F au plurau, lo professor le ditz que cau pas, que cau díser Ö e non pas ÖF. Se lo dròlle demanda perdequé, ausirà qu’es atau, qu’es la règla, que la cau seguir. Generacions e generacions an seguit aquesta lei sense de’n saber la rason.

Doncas me demandi se la lenga atau ensenhada fòrma vertadièrament ciutadans liures e emancipats o si fabrica personas capablas sonque de hèr çò que la ierarquia l’a indicat?

La responsa, a priori, seré qu’ensenhar règlas sense rason ni explic racionau ajuda pas l’aprenent a soscar per se medish. E doncas aqueste problèma es especific a la lenga francesa e sas numerosas excepcions.

N’èi parlat dambe una ensenhaira, e me responoc que vesèva pas on èra lo problèma. Me digoc que i a problèmas mès importants. E doncas ne concludiscoi que lo quite còs de mestièr pedagogic es pas conscient qu’aquò posca pausar un problèma.

Le digoc que totun en França se pèrd fòrça temps e energia per hèr aquesir l’ortografia aus dròlles (dambe cada còp mens de succès, au paréisher), e que per fòrça autas lengas aqueste temps es emplegat mès utilament.

Mes bon, a despart de constatar aquò, i a pas nada solucion, podèm pas que plànher los praubes dròlles nascuts dens l’Estat francés. Deus quaus soi jo.