Dab l’ahar de las lengas oficiaus au Congrès deus deputats de Madrid, la pròva qu’ei hèita un còp de mei, que la lenga ei un objècte politic hòrt sensible

Que hèi partida d’aqueths qui pensan que la question de la lenga ei ua question hautament politica. Qu’èi lo tèma qui crèa lo mei gran nombre de reaccions negativas de las parts deus qui son los portaires de las ideologias uniformisatoras e qui arrefusan tota autonomia aus territòris, tot federalisme.

Lo cas de l’Estat francés qu’ei caricaturau. Recentament enqüèra, uas comunas catalanas qu’estón censuradas per voler utilizar lo catalan au conselh municipau. Corsega, un còp de mei tanben, qu’ei pertocada per la censura lingüistica. A la Martinica, lo president deu conselh regionau qu’estó obligat d’explicar que non reconeishèva pas la legitimitat d’aquera censura anonciada peu prefècte, au nom de l’Estat.

Lo debat qui estó lançat en l’Estat espanhòu per la reconeishença deu dret a l’utilizacion de las lengas de Catalonha, Galícia, Euskadi e Aran au Congrès deus Deputats, qu’ei un eveniment mei qui ditz que las lengas son objèctes politics per excelléncia.

Los deputats de Vox, los nostalgics d’ua Espanha d’ua auta epòca, quan la democracia parlamentària n’i existiva pas, qu’an arrefusat d’escotar un deputat qui parlava galician. Qu’an pausat los escotaders de traduccion e que son sortits de l’emicicli. Qu’ei un gèste de mesprètz, com qui averé avut paur d’estar contaminat, empipautit, sonque per l’escota de la lenga de l’aute. Qu’ei hòrt probable que d’autes deputats son sus la medisha linha mes n’ac gausan pas díser de faiçon autan clara ; la politica qu’a las soas règlas… e sustot la soa aritmetica.

En tot cas los catalans e, qu’ac cau díser lo president Carles Puigdemont, qu’an sabut trobar lo punt sensible e méter sus la taula  un problèma qui torna dar endom au catalanisme. Efectivament, quauques catalans començan de díser que lo procèssus d’independéncia, aviat quauques annadas a, qu’a negligit de tròp la question lingüistica. « Ua  de las errors mei grèus deu procèssus d’independéncia qu’estó dinc adara de sosestimar la lenga »  çò escriu Vicent Partal en lo jornau digitau catalan Vilaweb lo 20 de seteme passat. Dempuish quauques setmanas, la question de la lenga qu’ei tornada en lo debat e que’s vedó clarament lo 11 de seteme tà la Diada : los eslogans sus la question lingüistica que i èran nombrós. (cf fòto)

Que i a donc aquí ua leçon a tirar per los qui pensarén enqüèra que la lenga deveré estar tractada sonque en çò qu’apèran lo « maine culturau ». Qu’ei aquò qui la haré, çò pensan,  mensh polemica.

Mes que’s desbromban que i a en França monde qui considèran que la lenga ei lo «  ciment » de la Republica. Aquestas personas que s’autrejan sovent lo ròtle de guardas de las valors republicanas. Que son de bon compréner, en aqueras condicions, las paurs qui neishen a l’entorn de totas las reivindicatcions pertocant las lengas puishque, per aqueths guardas autoproclamats, l’emplec d’ua auta lenga que lo francés dens un bastiment oficiau pòt estar sonque l’òbra deus adversaris de las ideas republicanas. Que’vs dèishi imaginar quin seré un debat a l’Assemblada Nacionau francesa se’s devèva autorizar un deputat a parlar occitan, breton, catalan o basco ! E i averé sonque los clònes de Vox entà protestar ? Que’m pensi que non !

Qu’ac cau tornar díser : la lenga qu’ei politica. E n’avem pas d’ac escóner sustot quan lo president de la Republica inaugurarà lo 19 d’octobre a Villers-Cotterêts la « Cité internationale de la langue française ». N’ei pas neutre de glorificar lo lòc on estó signat l’edicte de 1539 per François 1^er; qu’ei un acte hòrt politic, sustot de las parts d’un president qui hasó sus la question lingüistica comentaris deus leugeròts qui dan lo sentiment d’ua ostilitat objectiva. « Au fond, nous sommes le seul pays de la Francophonie qui ne vit qu’en français (…) Il n’y a que les Français qui n’ont que le Français » Atau parlava en 2018. Mes que seré, çò’m sembla, prene’u per un nèci de pensar que pòt ignorar atau la realitat lingüistica e l’istòria.

Un còp de mei qu’ac constatam : la lenga qu’ei un objècte politic deus màgers. Los trucs que son dats desempuish quauques annadas per un article 2 de la Constitucion de qui dèishan créder que seré la quita esséncia de l’idea republicana. Qu’èm nombrós totun, capvath lo monde, a estar republicans shens per aquò estar uniformisators, tuaires de lengas o de la diversitat deus mots e de las ideas. E que tròbi, qu’agradi o pas a daubuns, meilèu plasent d’audir a retrenir  lo « Viva (o visca) la Republica » en divèrsas lengas. E nat besonh deus escotaders entà compréner !

Enfin, pertocant l’oficialitat deu catalan, deu basco e deu galician a l’Union europèa, demandada per l’Estat espanhòu, l’ahar n’ei pas clavat e que serà de segur lo parat de debats interessants en ua institucion qui vòu incarnar « l’unitat en la diversitat ».

Article publicat dens lo blòg de David Grosclaude