L’òrra actualitat en Israèl-Palestina que provòca conflictes moraus cridents qui son lo rebat a l’encòp d’ua realitat geopolitica complèxa e d’ua tumada enter mantuas de las nostas intuicions moraus.

La filosofia morau non pòt pas esclairir lo copa-cap geopolitic mes qu’ac pòt dab lo conflicte enter las diferentas intuicions moraus qui ns’esmaven.

En aqueste article que volerí presentar lo problèma generau deus conflictes enter devers e un principi: lo principi deu doble efèit, com solucion ad aqueth problèma. Puish, que volerí suggerir ua manèra d’aplicà’u au conflicte actuau en Israèl-Palestina. Aquera aplicacion qu’ei discutidera e per perpausar ua conclusion, non prenteni pas que sii ua conclusion deductiva.

Lo deontologisme qu’ei ua familha de teorias moraus segon laquau ua accion qu’ei morau se e sonque se correspon en ua obligacion universau, ço qu’aperan un dever. Pr’exemple díser la vertat qu’ei ua accion morau pr’amor que correspon en ua interdiccion generau d'enganar aus autes. Aquera definicion de la moralitat n’ei pas la sola, qu’existeish au mens ua auta gran familha de teorias moraus seduda sus un aute principi: l’utilitarisme. Per aqueth darrèr, ua accion qu’ei morau se e sonque se las soas consequéncias e son mei bonas que las de l’inexisténcia d’aquera accion. En aquera concepcion, díser la vertat qu’ei morau o non segon qu’ei seguit per mei bonas conséquencias que mentir o non.

Per rasons qui deverén har lo subjecte d’un texte especific, lo deontologisme qu’ei ua teoria poderosa, intuitiva e coerenta de ço qu’ei la moralitat. Totun, que deu acarar un problèma pratic hèra grèu: lo conflicte enter devers.

En realitat, las situacions concretas on nse cau préner decisions moraus, agir e evaluar accions, que ns’empachan d’arrespectar un dever shens violar un aute. Pr’exemple, que pòden arreconéisher que non pas mentir qu’ei un dever, e que pòden arreconeisher tanben que non pas liurar quauqu’arrés en ua injusticia qu’ei un aute dever. Aquò qu’ei clar en teoria. Pr’aquò qué har se un dia, en un estat dictatoriau, ua persona perseguida per la policia pr’amor de rasons injustas e s’escon a noste, puish que la policia truca a la nosta pòrta entà demandar-nse se sabem on la persona ei esconuda? En aqueth cas, díser la vertat qu’ei liurar quauqu’arrés en ua injustia, e reciprocament, sauvar la persona qu’ei mentir. Arrespectar lo dever 1 qu’ei violar lo dever 2 e arrespectar lo dever 2 qu’ei violar lo dever 1.

La moralitat definida a la moda deontologista ( ua accion ei morau se e sonque se correspon en ua obligacion universau ) que’ns deisha shens solucion. Los conflictes enter devers, pr’amor que consistueishen ua gran part deus contextes reaus hens losquaus ageishen, que miaçan lo deontoligisme d’estar inaplicable.

Totun, ua solucion qu’existeish, qu’estó teorizada per ua filosofa britanica: Elizabeth Anscombe ( qui shens contestacion ei un filosof màger deu segle 20au ), que s’apèra la doctrina deu doble efèit.

Aquera solucion que consisteish a acceptar que posquin agir moraument ja que violin un dever mes en tot pausar condicions pro estrictas entà escartar accions imoraus.

Entà introdusir aqueth principi, Anscombe que conta lo cas seguint: Ua tropa d’espeleologia qu’ei embarrada hens ua espelunca darrèr l’un d’eths, blocat hens lo corredor de la sortida. Entertant, las aigas que pujan hens l’espelunca e bethlèu que seràn tots negats. Lo grop que dispausa de dinamita e que saben que pòden har sautar ua paret entà escapa’s pr’aquò l’arròca desplaçada per aquera accion que tuaré la persona qui’us blòca. Que pòden har tres causas: a/ non pas har arren e tot lo monde que’s morirà negat, b/ utilizar la dinamita entà har petar la persona blocada e sauvar lo grop en tot tuar-la c/ har sautar la paret e sauvar lo grop mes aquera explosion qu’averà la consequéncia d'ahonar la persona blocada.

En aqueth cas, Anscombe qu’ahorteish b/ qu'ei imorau mes pas c/. Aquo que pòt estonar pr'amor b/ e c/ que pòden semblar parièrs. Totun, se hèn cas, en b/ lo grop que tua directament quauqu’arrés, que viòla un dever deus mei clars. Lo hèit de tuà’u qu’ei, senon la finalitat, au mens un mejan deu lor objectiu, qui ei de sauvar lo grop. En c/ totun n’ei pas parièr, la mòrt de la persona blocada n’ei pas lo mejan de sauvar lo grop, qu’ei ua consequéncia deu mejan, a saber, har petar ua paret vesia.

E totas las accions, en se bonas e qui non viòla pas un dever com mejan d'arrealizar aquera accion, mes avent consequéncias qui si que viòlan un dever, e son moraus? Solide que non. Se cambian la situacion e qu’esmaginan tot lo monde, los blocats atau com la persona blocada, e’s pòden sauvar, que sembla imorau de har sautar la paret tuant atau la persona blocada. Pr’amor aquiu, las consequéncias bonas de har sautar la paret non son pas superioras a las de non pas har-la sautar

Tot aquò que’s pòt generalizar atau: ua accion qu’ei morau se:

i/ En era-medisha qu’ei conforma en un dever o au mens non viòla pas nat dever

ii/ las soas consequéncias negativas non son pas ne l’objectiu ne un mejan de l’objectiu de l’accion e

iii/ las consequéncias positivas de l’accion que son superioras a las soas consequéncias negativas.

ço qu’ei ua formulacion de la doctrina deu doble efèit.

Alavetz, quin aplicar aqueth principi a la situacion en Palestina-Israèl? Purmèr, que permet de diferenciar ua ataca terrorista e ua operacion avent ua cibla militara hant victimas civilas. En efèit, en lo purmèr cas, l’ataca de civius qu’ei l’objectiu o lo mejan de l’accion, que viòla donc i/ o ii/. De l’auta man, la mòrt deus civius n’ei pas sonque ua consequéncia de l’accion militara convencionau, que pòt donc estar enebida per la doctrina deu doble efèit, mes pr’amor que viola iii/ e non i/ o ii/.

Se pensan qu’ua operacion miltara dab un objectiu militar ei moraument permés alavetz l’operacion que satisfa i/,

Se pensan que las morts civilas qui s’en segueishen ne son pas voludas com un mejan de l’objectiu militar (pr’exemple entà desmoralizar l’armada enemiga), l’operacion que satisfa ii/,

E se las personas sauvadas a l’aviéner per aquera operacion e son mei nombrosas que las mòrts causadas per l’operacion alavetz l’operacion que satisfa iii/.

Bahida los bombardaments aliats pendent la Dusau Guèrra Mondiau e satisfavan ad aqueras tres condicions e qu’èran donc un cas d’accion permesa peu principi deu doble efèit.

Lo principi que permet de distinguir moraument lo hèit de mirar ua poblacion civila e lo hèit de tocar, en consequéncia, ua poblacion civila. E solide, l’accion deu Hamas qu’ei enebida moraument peu principi deu doble efèit pr’amor qu’ataca civius com objectiu e/o com mejan. Que viòla donc i/ e / o ii/ e donc qu’ei imorau.

Que pensi totun los estats occidentaus, e benlèu las armadas estataus en generau, que s’emparan sus aqueth principi abusivament. Que serveish a justificar rapidament bavaduras o damatges collateraus, de la loa part, en tot condemnar entertant las accions terroristas. Au men paréisher, lo principi qu’exclueish vertadèrament las accions terroristas pr’aquò non justifica pas las accions estataus. Totun, los qu’espudeishen lo concept deu doble efèit, o la possibilitat de distinguir enter mirar e tocar ua poblacion civila entà lutar contra aquera retorica de las armadas convencionaus, que volerí convence’us au contrari d’utilizar aquera arressorça morau e de capvirar-la contra era.

En efèit, que pensi aqueras accions de las armadas convencionaus e son de vertat enebidas per la doctrina doble efèit. Bombardar Gaza pr’exemple que seré morau sonque se: i/ e podèva consistir en un objectiu militar juste (tot pacifista arradicau que concluiré d’ara enlà a l’imoralitat d’aquera accion pr’amor qu’au son paréisher nada accion militara ei permesa e donc i/ qu’ei tostemps violat per ua accion militara sii com sii) ii/ las mòrts gazaoias causadas peus bombardaments n’èran pas voludas ne com objectiu ne com mejan per Tsahal e iii/ las consequéncias bonas deus bombardaments èran mei pesugas que las morts qu’encausan.

N’ei pas sonque ad aqueras condicions que pòden legitimar d’un punt de vista deontologista l’accion de Tsahal en tornas de l’ataca, enebida peu noste principi deu Hamas. Que cau donc, entà evaluar la moralitat d’aqueras accions, estimar se Tsahal satisfa ad aqueras condicions. En la seguida que vau argumentar que non, totun, que sèi plan daubuns que pòden estimar autament aqueths tres punts.

i/ Dus objectius que poderén estar compatibles dab i/: sauvar los ostatges e defende’s contra lo Hamas. Lo dusau qu’ei discutider, atau com dit mei haut, un pacifista radicau que pensaré qu’ei contradictori au dever. Totasvetz, hèra de monde qu’arreconeishen un Estat qu’a, en ua certa mesura, un dret a arreagir quan ei agredit. Deu son costat, non deu pas har polemica que sauvar ostatges qu’ei conforma au dever. Totun, la responsabilitat de l’Estat Israelian tocant a la situacion d’apartheid patida per Gaza e l’abséncia d’esfòrç entà har cas aus drets e de las aspiracions deus palestinians qu’escureishen aqueth punt. En efeit, que poderén har valer qu’atacar ua poblacion dejà dominada per aqueth Estat que viòla la moralitat per se. L’accion presenta de Tsahal en Gaza n’ei pas isolada mes enrasigada en ua sequéncia mei longa (au contrari deus nostes espeleològs) qui deu estar presa en compte entà caracterizar la soa conformitat prima facie au dever. De mei, que caleré, entà justificar de sauvar los ostatges dab un blocus e ua operacion militara, que non i agi pas nada solucion diplomatica entà hà’c.

ii/ Las mòrts deus civius non deuré pas estar un objectiu ne un mejan de l’accion de Tsahal. Totun, uns devís Israèlians que declaran ua hami de venjança hant d’aqueras mòrts un mejan, senon un objectiu. Aquera manèra de har d’aqueras morts un mejan o un objectiu de l’accion que contraditz clarament ii/ Aqueth punt que seré totun arrelativizat per ua evacuacion deus civius per la termièra egipciana atau com ac perpausan daubuns.

iii/ Las vitas sauvadas peu blocus e las accions militaras que deurén superar las mòrts causadas. Los mòrts gazaois devath las bombas qu’an bissè dejà superat lo nombre d’ostages e donc de vitas sauvablas. De mei, la patz per aquera region que sembla miaçada meileu qu’afavorida per ua arreaccion sagnosa en Gaza.

Atau estimat i/ ii/ iii/ en lo cas present, la doctrina deu doble efèit non permeteré pas de justificar lo blocus, lo bombardement e l’ocupacion terrestra de la populacion civila gazaoia, pas mei que l’ataca deu Hamas.

Tot aquò non pesa pas gran causa de cap a l’eishant, a las esmavudas de las victimas e la complexitat de la situacion. En particular, pas nat actor non s'arreclama deu deontologisme entà justificar las soas accions. Lo men esperòt qu’ei totun d’esclairir un drinòu l’engüeisha morau en la quau aquera mortalha e’ns hica.