En abril de 1793, davant las menaças dels insurgents montanhards de la Comuna de París contra lo govern federalista o Girondin, s’organiza la resisténcia principalament en Occitània e Bretanha, ont dispausavan d’importants sostens. Lo 2 de junh de 1793, los insurgents montanhards de la Comuna de París, prenon lo poder e fan reprimir durament las insurreccions federalistas. Lo 20 de julhet de 1793, la montalbanesa Olimpia de Goja compausa a Paris una aficha que demanda una eleccion a tres causidas: republica una e indivisibla, republica federalista, retorn a la monarquia constitucionala[1]. Es arrestada per lo novèl govern montanhards lo jorn de l’afichatge del tèxt. Son guilhotinats lo 31 d’octobre de 1793 vint e un deputats Girondins, dont fòrça son occitans.[2] Quaranta uèit oras après l’execucion, Olimpia de Goja es interrogada somàriament e condemnada a la pena de mòrt per aver temptat de restablir un governament autre que “un e indivisible”. A l’edat de 45 ans, monta sul cadafalc lo 3 de novembre de 1793 amb coratge e dignitat, al contra de çò que ne diràn al sègle XIX qualques istorians dont Jules Michelet.

Lo procuraire de la Comuna de París d’alara, M. Chaumette evòca:

 “[aquela] viragò, la femna-òme, l’impudenta Olimpia de Goja que la primièra instituïguèt de societats de femnas, abandonèt los suènhs de son coble, volguèt politicar e cometèt de crimis. E las volriatz imitar? Non! Sentiretz que non seretz vertadièrament interessantas e dignas d’estima que quand seretz çò que la natura a volgut que foguèssetz. Volèm que las femnas sián respectadas, aquí perqué las forçarem a se respectar elas meteissas.”

Olimpia de Goja aguèt lo tòrt d’èsser una personalitat fòra nòrmas e d’èsser conscienta de tot un fum de discriminacions qu’èron mesas en plaça per la monarquia patriarcala e conservatritz francesa.

Aquela occitana de Montalban es nascuda en 1748 de las amors fòra maridatge del marqués de Pompinhan, epicurian e letrat e d’una femna del pòble, Anna-Olimpia Moisset.

Coma fòrça femnas de son temps, foguèt maridada contra son grat a Peire Aubric a l’edat de 17 ans. Foguèt tanlèu maire, puèi veusa a l’edat de 18 ans.

Jamai plus se maridar foguèt lo primièr acte d’independéncia d’aquela occitana autodidacta, que mestrejava mal lo francés[3], coma 90 % de la populacion d’alara. Escriurà mai tard: “lo maridatge es lo tombèl de la fisança e de l’amor”. Estima mai un contracte social de l’òme e de la femna. D’ara enlà, non serà pas la veusa Aubric mas Olimpia de Goja.

Laissa Montalban per Paris per trapar son independéncia e se fargar un nom per escriure.

Considèra que las femnas son capablas d’assumir las tascas tradicionalament fisadas als òmes e, dins sos escrits, demanda que foguèsson associadas als debats politics e als debats de societat. Redigís e publica en setembre de 1791, una declaracion dels dreits de la femna e de la ciutadana, retipat de la declaracion dels dreits de l’òme e del ciutadan de 1789[4]. I afirma l’egalitat dels dreits civils e politics dels dos sèxes. Escriu: “la femna a lo dreit de montar sul cadafauc; deu aver egalament lo de montar a la Tribuna.” La primièra, obten que las femnas sián admesas dins una ceremonia a caractèr nacional, “la fèsta de la lei” del 3 de junh de 1792, puèi a la commemoracion de la presa de la Bastille lo 14 de julhet de 1792.

Olimpia de Goja es tanben antiracista. Publica en febrièr de 1788, abans la Revolucion: «Reflexions suls òmes negres»:

 “L’espècia dels òmes negres m’a totjorn interessada a son deplorable sòrt... èra la fòrça e lo prejutjat que los avián condemnats a aquel òrre esclavatge, que la Natura non i aviá pas cap de part e que l’injust e poderós interès dels Blancs aviá tot fait.”

Tre son epoca, Olimpia de Goja s’inscriu dins aprefondiment de l’ensem dels dreits democratics de totas e totes e per inscriure dins las leis las evolucions juridicas que abolisson las discriminacions . Coma occitana, s’engatgèt tanben per lo federalisme contra lo centralisme. En mai de feminista e antiracista, son execucion per «aver temptat de restablir un governament autre que un e indivisible” ne fa una personalitat màger de la resisténcia occitana.