Es una causa que nos pertòca a tots, los militants de longa de la cultura occitana. Chic d’estrambòrd de la majoritat deu monde: suus miliers de gents qu’an rencontrat d’un biais o d’un aute la cultura d’Òc, quant i a que s’i son estacats? N’avem dejà parlat, quantes mainatges, qu’an ajut un ensenhament de la lenga, contunhan de l’emplegar e de la har passar a lors dròlles? Deus que vesen cada jorn lo bilinguisme deus panèus de las carrèiras, quant i a que van batiar l’ostau, lo magazin o lo club d’un nom en occitan? Quantes joens dens las associacions de tarrenc, quantes joens per préner en carga l’aventura occitanista?

Se pòt pas díser que la cultura es rejectada, non, es benlèu sordeish, es ignorada de la majoritat deu pòble , medish quan aqueste la rencontra….

Solide, nos i èm pas escaduts quan pensam aus esfòrç tarribles de tant de militants dempui tant d’annadas? Alavetz, que i a donc que ne foncciona pas o pas mei?

Lo moment es benlèu vengut de tornar soscar l’accion occitanista, e davant tota causa de tornar soscar lo “project occitaniste”: qué volem portar au monde que viu dens aqueras tèrras d’Òc?

Au purmèir paréisher, la responsa arriba lèu: la lenga! Que la volem guardar e manténer viva. Mes perqué e perqué ne’n har?

 Solide que, tornar soscar lo project occitaniste, n’es pas l’ahar d’un òmi solet e d’un article deu “Jornalet”. Serà un camin collectiu e una espandida lenta de las ideias o ne serà pas. Nat “messie” dens l’ahar, mes l’ideia qu’au cap de tant d’annadas de militantisme, volem enqüera portar nòsta pèira a l’umanitat.

Egau, deishatz-me, per lançar la contèsta, balhar quauquas dralhas de pensada:

- Quan los militants de la lenga èran gessits de familhas occitanofònas, quan la lenga èra lenga mairau o familhau, quan i avèva un ligam afectiu a un monde perdut, la question deu suberviu se pausava pas o pas de la medisha fèiçon. Se bàter per la lenga èra se bàter per lo son monde (sovent rurau), en desaparicion… Aquò prenèva com un perhum de luta de civilizacion.

Mes la bèra majoritat deu monde de uei, n’a pas briga de passat linguistic occitan e en tot particulèir, los que van dens las classas bilingüas o las Calandretas. Per eths, parlar la lenga per la manténer sufís pas: lo Francés es adara la lenga de tots, l’Anglés qu’ic va vàser e l’Occitan la lenga de l’escòla! Digun a pas arren contra lo manten de l’Òc: la majoritat s’en trufa beròi e pensa qu’es un combat perdut per avança e luenh de las cuentas de tot dia… Dens aquesta situacion, l’argument “manténer viva la lenga” es pas pro hòrt per har vàser una defensa activa. Fin-finau, nos fau portar au monde, pas sonque la lenga, mes tot çò que la civilizacion de las lengas d’Òc pòt portar. Senon, perqué se har cagar a parlar e a apréner una lenga casí mòrta?

Au cap d’annadas d’accion culturau e d’ensenhament, me sembla que la recerca d’identitat, es totjorn a la basa deu camin occitaniste, una identitat deu locau, una compreneson deu monde alentorn e la possibilitat d’i trobar una plaça (véser l’article…. deu Jornalet).

Sus aqueste camin de recerca d’identitat locau, la lenga es pas sonque un aspect deu problèma. Es tota una civilizacion que va perméter de bastir l’identitat: istòria, cultura populària, literatura, costumas eca… L’identitat que recerca lo monde es donc, una identitat de proximitat: la de la ciutat, deu parçan, a véser de la region.

Atau, l’ideia d’ensenhar una lenga occitana unica (que n’a pas jamei existit) en partir de la cultura lengadociana es una engana e una andròna. Aquò vòu pas díser qu’i aji pas una certa unitat culturau e lingüistica. Mes una unitat que pòt sonque gessir de la diversitat, e es en tot respectar la diversitat locau que puiram portar una navèra ocncepcion de l’identitat, dens la pluralitat, au revers deu concept jacobin deu monde. La civilizacion d’Òc es plurau, totjorn estot, es aquò que vòu lo monde.

Au contra, amuishar los ligams culturaus enter las entitats diferentas puiré perméter au messatge occitaniste de lutar contre lo reject estrèit deu vesin: los Biarnés contra los Bordalés, e aqueths contra los Gavaches, los Tolosencs contra los Bordalés eca… Aquesta identitat “des imbéciles heureux qui sont nés quelque part (Brassens)” ne deu pas estar la nòsta. Es un empach a la necessari solidaritat enter tots e es au contra de l’identitat d’obertura que te hèi urós de rencontrar los auts.

- A mesura que lo nombre de militants baishava, pujava l’institucionalizacion de l’Occitan: de mei en mei de professionaus, d’especialistes e d’elegits per cobrir tot aquò… Chic a chic, una “sembla administracion occitana” s’apita e mena lo son camin, de son costat. Es lo ròtle de l’administracion de manténer l’aventura occitanista?

Pensatz, qu’un regent de classa bilingüa, empresonat dens los contranhs administratius e los programis, li sembla de melhorar lo monde e de har mei urós los mainatges? Lèu, se passa çò que se passa dens l’ensenhament francés pr’amor que fin-finau, i a pas que la lenga que cambia…

On es passat lo projecte occitaniste?

Benlèu que la creacion de las administracions occitanistas puiré estar una causa de las bonas, pr’amor que pòrta mejans de difusion de la cultura, a condicion que lo messatge occitaniste sii guardat. “L’occitanisme es un ahar tròp seriós per estar confiat aus especialistes” Las institucions qu’an d’estar au servici de l’occitanisme e non pas lo contrari. Deven estar un utís au servici deu tarrenc, au servici deus que hesen víver la causa cada jorn e saben passar lo vam.

Perqué volem qu’i aji hisança de cap a l’administracion occitanista quan la hisança generau de cap aus poders es tant baisha?

Mes on son los “passaires d’aventura”? On son, los que t’acompanhan suu camin de la vita atau de te perméter de bastir las toas realizacions? On es la hisança necessària per se trobar una plaça dens la comunautat culturau? On son passadas aqueras “escalas” de vita que ma generacion de militant trobèt a l’atge de se bastir?

Enter los barrèus de las institucions e los ambits personaus deus que son “instalats” e se guardan gelosament lo prestigi e los mejans, on es la plaça per l’aventura personau e la complicitat necessària a sa realizacion?

Se la cultura occitana, atau com la societat, es “mata-vita”, qué pòt portar de mei a cadun? E perqué aqueste “cadun” s ’i interessaré?

- On es passat lo Paratge? On son passats la recerca e lo respèit de la paraula de l’aut?

Atau com ic vòu l’evolucion tecnocratica de la societat tota, la paraula diferenta es mespresada o au milhor ignorada (çò qu’es benlèu sordeish)...Fau estar dens la rega o meilèu dens las regas ... Es pas aquí l’endrèit per har la lista de las regas de seguir, tot occitaniste n’en coneish bèra tropa...

Es tot un teishut de complicitat, en-delà de las diferèncias naturaus enter los uns e los auts, que manca. Qu’ es devenguda la convivència? Aquesta convivència que se disèva gessida deu Paratge e qu’èra balhada com un cadèu aus que s’implicavan dens la cultura d’Òc.

Amassam adara las tres promessas: una comunautat culturau, de proximitat enriquida deu sentit d’Òc, la possibilitat d’entrar dens la creacion e l’aventura personau e de s’i bastir, lo paratge, lo sosten e l’escota deus auts. Dab aqueths 3 adobaments, i auré pas de qué tornar bastir un projecte collectiu per la cultura nòsta?