Sabi qu’es pas costumèr dens un Jornalet dedicat a la lenga occitana de parlar de la lenga francesa. E totun serà mon subjècte aquesta setmana.

Tiò, la lenga francesa a un problèma, e quitament deus beròis. Es complicada, tròp complicada. Cau ensenhar a un escolan que:

• Créditer e éditer balhan crédit e édit, mais abriter balha abri.

• Que cau escríver résonner (dambe duas N) mes résonance dambe pas qu’una sola

• Fantôme veng deu grèc mes nénuphar deu pèrse (la règla ditz que PH es una pròba deu radic grèc)

• Que style veng pas deu grèc (deu latin) a maugrat deu Y

• Que fatigant s’escriu atau s’es adjectiu mes fatiguant s’es participi present

E tot una pièla de gaujositats d’aquesta mena. Me soi apercebut de la dificultat quan èi mudat a la rue de Blois. A cada còp que disèvi mon adreça, lo monde me demandavan com s’escriu. Responèvi "Coma la vila" en de balas. Ajudava pas.

Vertat que lo son OI se pòt escríver: -oi, -oie, -oies, -oient, -ois, -oit, -oits, -oix.

E doncas, quan una lenga es tan complicada qu’atau, sovent lo monde que la parlan ne son fièrs pr’amor qu’aquò pòt significar que son intelligents o qu’an un nivèu culturau eslhevat. E doncas son sovent opausats a refòrmas. Argumentan qu’aquò "s’escrivèva atau istoricament", quitament se Molière eth medish escrivèva Le misantrope sense H.

Son encoratjats per la propaganda nacionalista doça qu’explica a cada francofòne que la lenga es bèra e fòrça rica lavetz qu’es 40-au dens un classament mondiau de las lengas, lo corean estant lo purmèr, la lenga mès rica deu monde.

Cau saber sustot que la lenga dita "de Molière" estoc complicada dambe la mira de cavar un varat lès pregond entre las classas socialas.

Lo monde opausats a une refòrma de l’ortografia disen totjorn que cau respectar l’etimologia. Es vertat, mes am vist qu’èra pas totjorn aquò que regissèva. E se doncas lo problèma èra pas l’ortografia mes la prononciacion?

A l’epòca deu Diu-Molière, lo monde prononciavan totas las letras o gaireben. Aquò perdurèc en picard on se pòt ausir clarament per exemple la terminason en -ent deus vèrbes conjugats a la tresau persona deu plurau. Aqueste biaish de hèr estoc pauc a pauc deishat.

Au moment quan tot lo monde se desconsola de la baisha deu nivèu deus escolans de l’Estat francés, nos podèm pausar la question de saber s’es tan utile qu’aquò de passar fòrça temps en aprénguer irregularitats e illogismes quan los escolans estrangèrs utilizan aqueste temps dambe benlèu quicòm mès eficaç.

E sustot, normalament l’educacion hè deu dròlle un èste liure que sap soscar per se medish, es precisament lo contrari de díser "es atau e pas autament, aprenguètz aquò de memòria sense vos pausar questions."

Cau que quauqu’un perpause de tot prononciar per desliurar los escolans, coma per persil deu quau la L se prononciava pas coma dens fusil, dinc a un cèrt moment, quan la mòda cambièc.