Julia¹ qu’estudièt lo gascon au licèu, tres ans i a, e s’acaba adara un diplòmi d’educatora, luenh plan luenh de las tèrras d’Òc. Mes lo gascon li mancava.  Alavetz, dab un de sons amics, estudiant a París, me demandèt  (atau com  professor deu licèu)  una conversa setmanèira,per praticar la lenga e la poder milhor parlar. Aquò dura dempui dus ans… Sap pas Julia, çò que va har deu gascon, sap pas medish se s’en va har quauquaren un jorn. Pensa benlèu, un còp tornada au país, d’ajudar l’escòla mairau de l’endrèit dab comptinas e contes…benlèu…Mes solide, n’es pas per aquò que contunha de parlar la lenga.

Elena¹ es màger d’un vilatjòt de Gironda, un tot petit vilatjòt perdut. Per crear un chic de vita, qu’a decidit de reviscolar una hèsta vielha, la “Hesta de l’anhèth”, un animau passejat d’un ostau a l’aute après la benediccion deu curat. Ahogada d’istòria, Elena a vist passar la lenga dens los textes qu’estudièt e prepausèt d’acompanhar la hèsta d’un passa-camin e d’un espectacle en gascon…

Maxime¹ a trabalhat a París davant de préner la retirada dens las Lanas. Es dab lo Felix Arnaudin qu’a descobert la cultura gascona, e, quan se gaha l’ideia d’organizar un concèrt de Nadau dab los musicians deu lòc, es solide que la cultura nòsta i tròba sa plaça.

Aquí tres exemples tirats d’un quarantenat de prepausicions que recebot Gric de Prat engoan. S’en poderé trobar bèra tropa enqüera…

Julia, Elena e Maxime n’an pas demandat arren a digun per har víver la cultura nòsta dens lor parçan. N’espèran pas arren en tornar, ni diners, ni pausicion, ni trabalh, sonque de portar pèira au suberviu de la cultura gascona, pr’amor qu’an, com hòrt de gents, lo sentit de l’importència deu patrimòni uman. Seràn, probable, pas jamei “militants occitanistes” e benlèu que tornaràn pas jamei organizar una manifestacion culturau gascona. An portat pèira, a un moment dat: atau es, e es atau.

Lo moviment occitan? Ne lo coneishen pas e ne saben pas qu’existís gents per deféner la lenga. O a còps, de luenh, hòrt luenh. De mei, s’i vòlen pas investir hòra l’accion presenta…

De son costat, lo moviment occitaniste e sas “institucions” damòran estrangèirs de totas aqueras accions de tarrenc. Manca en quauques cas, quan los i pòt portar quauquaren: prestigi, argument per convèncer, diners eca…

E la coabitacion, quan se tròba, es sovent mauaisida, tant los interés deus uns e deus auts son eslunhats. Aquí dus exemples que m’estoren contats quauque temps i a:

— Sofia¹, que rencontrèri per una amiga comuna, me confièt aquò:  Sofia es professora de musica dens un collègi de la  banlega bordalesa. Un collègi “complicat” e dempui bèra pausa, s’a devut trabalhar una pedagogia de la musica qu’agradi aus mainatges en tot estar una formacion vertadèira. Una especialista de la causa, que trabalha de longa dab los cants populàris. Son aqueras competèncias que la portèren a descobrir los cants tradicionaus gascons. Estrambordada, demandèt la formacion regionau “Ensenhar” e, shens esperar lo result, contactèt las escòlas per prepausar sos servicis (de mei de son trabalh de professor). Atau, en quauques mes, apitèt un hilat d’escòlas que puiren assegurar mainatges volontaris quan s’aubrissi l’opcion au collègi.

Un collègi “mauaisit” on l’ensenhament deu gascon auré podut vàser un ligam pedagogic per los dròlles e atau apasimar chic las relacions umanas.

Las “institucions occitanistas (?)” li refusèren la formacion Ensenhar!

Aquò rai, nòsta professora coratjosa, en tot compréner que i avè hòrt demandas, ensajèt de préner contact, en tot esperar aver explics e, benlèu, ajuda per començar lo trabalh per l’annada seguenta. A çò que me dishot, n’a pas jamei ajut nada responsa a sas demandas d’explicas e de contact: las “institucions occitanistas” n’an pas de justificar lora decison e d’encoratjar los volontaris? Descoradjada, nòsta professora abandonèt l’ahar.

— Èran un vintenat de ciutadans, dens aqueth petit vilatge de Gironda tà voler cantar en gascon. Èran pas musicians e n’avèvan pas nada formacion, sonque l’enveja de cantar en gascon !

Contactat, l’especialiste de l’endrèit, un hòrt competent en musica e en gascon, prepausèt un programi plan pensat pedagogicament. L’ahar durèt casí un an, dab dus o tres representacions  publicas (qu’ajudèt Gric de Prat). Los cantaires èran estrambordats e volontaris per contunhar, quan, una “associacion (?) occitanista” prepausèt a gràtis los servicis d’un “militant” per préner la plaça deu méste de corau e apitar un repertòri de “cantèras”. Estonat, l’organisator demandèt çò qu’èra una “cantèra”?  L’aut li expliquèt que se la causa n’existiva pas enqüera en Gironda, mes que s’anava desvelopar atau com dens lo sud de Gasconha on es hòrt de mòda, e que falèva apréner e pertatjar lo repertòri de las “cantèras”, meilèu que lo trabalh prepausat per lo méste de chorau….

Qué cercava donc aquesta “associacion (?)” a destruir lo trabalh hèit per lo méste de musica?

D’exemples atau, n’avem viscut a pielas en 30 ans de Gric de Prat. Mes quan passin las annadas, se tròba totjorn monde per rencontrar la cultura occitana e endralhar navèras accions. Sabem plan qu’aquò serà pas jamei pro per sauvar una lenga viva, sabem plan que shens una(s) organisacion(s) collectiva(s) a l’escota de cadun, que pusquí(n) portar los projèits, pas arren puirà espelir a l’escala interregionau. Egau, son aquí a hlorir, las granas deu tarrenc e aquò hèi de ben!

1. Los petits noms deus que parlam estoren cambiats.