M’arriba a còps, benlèu a vosautes tanben, d’aver d’explicar perqué l’identitat francesa es pas quicòm que’m pega vertadièrament a la pèth. Es complicat de hèr comprénguer aquò a fòrça monde e doncas vaquí com hèi:

Disi que l’idèia de França es un simple concèpte (ad aqueste moment mon interlocutor generalament subercilha) que m’agrada pas tan qu’aquò coma d’autes. L’apartenéncia es quicòm que’s comanda pas, com auré dit lo praube Brassens.

Disi que mon sentit internacionau es mès important. Parli de mon engatjament dens lo movement Esperanto, mons ligams dambe fòrça monde de fòrça païses, mas relacions particularas dambe Polonha (ma hemna es polonesa), e tot aquò me balha una idèia mès bona de la situacion dens la quala vivem aquí, pr’amor que la pòdi comparar. Sovent aquí mon interlocutor a pas ren de respóner.

E doncas disi que, com un àrber a besonh deu solelh sus sas huelhas per créisher (a còps me sentissi un vertadièr poèta!), a besonh tanben de sons radics pregondament plantats au sòu. E aquí mon interlocutor franchimand ajusta: “Tiò, solide, es per aquò”… A còps es eth que l’a dit abans jo.

Lavetz le disi que putzi mon apartenència dens la cultura “locala”, (ajusti “de proximitat” se la persona a una sensibilitat ecologica), la vertadièra, aquesta de la lenga, de la tradicion literària e musicala, de la cosina, de l’istòria. E atau son pas que mon radics gascons e picards que parlan.

Lo nivèu “intermediari”, de saber lo francés, me sembla fòrça artificiau. Mon interlocutor daubrís tot gran los uelhs. Tiò, artificiau. Prengui l’exemple de la cosina, qu’es basada sus la cultura mes tanben sus la geografia e l’istòria, e mustri que la cosina francesa existís pas. I a granas regions culinàrias qu’en ren de véser una dambe l’auta, en Normandia s’utiliza lo burre quan en Gasconha lo grèish de guit, e en Provença l’òli d’oliva. Los ingredients tanben son fòrça diferents. Aquò se pòt repetir sus la musica, la dança tradicionala, l’arquitectura, la tèrra, las plantas o la quita fauna. E de qué díser de las lengas, lavetz?

Se la cultura francesa existís, cau notar qu’es artificiala pr’amor qu’es màgerment recenta dens l’istòria o parisenca. La literatura de Victor Hugo, qu’insultava la lenga bretona dens lo roman “93”? La “cançon francesa”, deu sègle XXau, hèita a 99% per monde dambe radics estrangièrs? (La quita Edith Piaf -Edith Giovanna Gassion- avèva un pepin argerian e una menina italiana)

La frasa “França es París e París es França” es vertadièra. Quan vesem lo jornau televisat de ser sus la 1 o la 2, es la tor Eiffel que’ns espia. Lo French Cancan? Los boquinistas de bòrd de Sèna? Lo Molin Roge? L’Olympia? Lo Louvre? Aquò que son los simbèus de la cultura francesa coneishuda a l’estrangèr. On se van debanar los Jòcs Olimpics? A Marsilha? Se cau brembar que se son passats a Barcelona o Munic, mes en França se pòt pas imaginar que’s debanèssen pas dens la capitala peu dusau còp.

En resumit, lo sentit d’apartenéncia se hè sus mès d’un grad. Generalament locau, estatau e mondiau. E coma França es pas una nacion, mes una comunautat de destin (“E ben, es pas polit una comunautat de destin?”) compausada recentament d’elements fòrça desparièrs (i auré un costume tradicionau francés?), es complicat de s’i identificar e aquò possedís un caractère drin artificiau.

E atau que començam de plan l’annada navèra 2024 que’vs desiri bona a totis.